Miesięcznik „Remedium”
Przestrzeń wirtualna to współcześnie nieocenione źródło inspiracji i propozycji dla nauczycieli edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej. Gotowe scenariusze zajęć, przykłady gier i zabaw oraz ćwiczeń technicznych mogą wspomagać i usprawniać pracę nauczyciela, ale przede wszystkim wyzwalać kreatywność i rozwijać twórczość młodego człowieka. Przykładem wykorzystania zasobów internetowych są strony fanowskie na portalu społecznościowym Facebook: Krokotak oraz Plastyka i Technika.
Internet w służbie nauczycielom
Internet można analizować w dwojaki sposób. Z jednej strony są to połączone ze sobą nie tylko komputery, routery, kable, ale również inne urządzenia, które przyjmują charakter materialny. Z drugiej natomiast strony Internet to przestrzeń niematerialna, która składa się z różnych narzędzi, w tym m.in.: z serwisów www, e-maili, FTP, komunikatorów internetowych. Janusz Wasilewski określa, iż jest to cyberprzestrzeń, czyli „nowa domena ludzkiej aktywności” (Wasilewski 2013, s. 226), która obejmuje portale informacyjne, sklepy, fora oraz awatary symbolizujące określonych użytkowników. To właśnie w niej tworzone są społeczności wirtualne, dochodzi do wymiany myśli, poglądów, pomysłów, zainteresowań – to pole do czerpania inspiracji i nowych rozwiązań również w szeroko ujętej edukacji.
Liczne portale, serwisy, blogi, fora, czasopisma elektroniczne poświęcone edukacji, procesom nauczania i uczenia się stają się współcześnie nieograniczonym i niezwykle bogatym źródłem informacji, nowych projektów i programów dla nauczycieli różnego szczebla kształcenia i przedmiotów nauczania. Każdy nauczyciel, który posiada chociażby podstawowe umiejętności związane z obsługą komputera i korzystania z Internetu jest w stanie doskonalić swój warsztat pracy, poszukiwać nowych rozwiązań edukacyjnych, wspomagać swoje codzienne działania edukacyjno-wychowawcze, a przede wszystkim inspirować uczniów do poszukiwania wiedzy i rozwoju własnych umiejętności również tych ukierunkowanych twórczo.
Kreatywny nauczyciel – kreatywny uczeń
Współcześnie, w dobie nowych mediów, naukowego dyskursu na temat innowacji w edukacji, nauczyciel winien krytycznie podejść do swojej pracy i zweryfikować metody oraz środki kształcenia, które wykorzystuje w toku lekcji. Do zmiany tego tradycyjnego podejścia do procesu kształcenia często stosuje się dwa terminy, a mianowicie: kreatywność oraz twórczość. Należy jednak te pojęcia osadzić w naukowej terminologii.
Literatura przedmiotu podaje, iż kreatywność można rozpatrywać jako zdolność jednostki, natomiast twórczość można ujmować jako kategorię procesu, który można rozwijać i doskonalić. W tym kontekście osobę kreatywną można rozumieć jako osobę zdolną do generowania, wytwarzania pomysłów, które posiadają cechę nowości oraz czynią świat lepszym. Można zatem określić, że kreatywność polega głównie na wymyślaniu czegoś zarówno nowego, jak i cennego.
Kreatywne podejście do tradycyjnie realizowanego procesu kształcenia to zmiana jego podstawowych elementów, wdrażanie nieszablonowych pomysłów, rozwijanie u uczniów ciekawości poznawczej, zainteresowania daną dyscypliną naukową. W końcu to organizacja takich zajęć, które będą wyzwalały twórczość u uczniów. Takie kreatywne, nowe, innowacyjne podejście może wpłynąć z całą pewnością na efektywność tegoż procesu oraz stopień i trwałość przyswajania nowej wiedzy przez uczniów. Kreatywny nauczyciel, który ukazuje twórcze możliwości, innowacyjne i nieszablonowe rozwiązania w edukacji może wzbudzić i wyzwalać w swoich uczniach podobne pokłady dobrych pomysłów. Stać się ich przewodnikiem i mentorem. Dlatego też nauczyciele w swojej pracy powinni wyzbywać się tzw. morderców pomysłów (ang. idea killers), które są – bądź co bądź – nadal powszechne. Do tych zwrotów można zaliczyć m.in.: „Nie tak. Źle”, „aleś wymyślił!”, „nie kombinuj”, „pospiesz się”, „to nie na temat”, „teraz nie jest pora na dyskusję”.
Początkiem takiej drogi może być rozwijanie uzdolnień technicznych i manualnych u dzieci i wykonywanie prac, które nie tylko mają wysokie znamiona artystyczne, ale przede wszystkim budzą radość i zadowolenie u dzieci wpływając pozytywnie na ich cały rozwój.
Wybrane strony fanowskie dla nauczycieli
Facebook będący jednym z największych portali społecznościowych współcześnie pełni rolę nie tylko miejsca nawiązywania i utrzymywania relacji pomiędzy poszczególnymi użytkownikami, zamieszczania filmów i zdjęć na dowolny temat, ale to ogromne źródło rozwiązań o charakterze edukacyjnym. Doskonałą tego egzemplifikacją są strony fanowskie przeznaczone głównie dla nauczycieli, rodziców i innych osób pracujących z dziećmi.
Jednym z przykładów strony na portalu Facebook jest Krokotak, który obecnie (stan na luty, 2016) posiada 258 230 polubień. Strona funkcjonuje od 2009 r. W swoich zasobach zawiera m.in.: zdjęcia, filmy oraz szczegółowo opisane sposoby wykonywania określonych prac manualnych z dziećmi i dla dzieci. Każdy nauczyciel znajdzie przykłady prac na określone uroczystości i pory roku, w tym: rozpoczęcie i zakończenie roku szkolnego, święta Bożego Narodzenia i Wielkiejnocy, Halloween, Dzień: Matki, Ojca, Babci i Dziadka, Walentynki, karnawał itd. Na stronie można znaleźć propozycje prac nie tylko z papieru, plasteliny, modeliny, kamieni, liści, ale również z drewna i innych naturalnych tworzyw, materiałów oraz przykłady gier dla dzieci (sudoku z obrazkami, domino z kamieni, kręgle z plastikowych butelek). Opierając się na gotowych materiałach można tworzyć m.in.: kalendarze, papierowe, kolorowe dinozaury, domy, pojazdy, kartki okolicznościowe, dekoracje pomieszczeń, figury i bryły przestrzenne, kreatywne prace z wykorzystaniem rąk i nóg itd. Ponadto na stronie można znaleźć także łatwe przepisy kulinarne na śniadania oraz podwieczorki, które mogą wykonać same dzieci lub przy pomocy osób dorosłych. Jeden z przykładów prac ilustruje rysunek 1.
Rysunek 1. Praca plastyczna rozwijająca twórczość dzieci z wykorzystaniem ręki na przykładzie strony Krokotak
Źródło: https://www.facebook.com/192315615947/photos/pb.192315615947.-2207520000.1455979996./10151523311370948/?type=3&theater [dostęp: 19.02.2016].
Drugim przykładem strony fanowskiej na Facebooku jest Plastyka i technika, która została założona w 2013 r. i aktualnie posiada 64 170 lików. Można na niej znaleźć również liczne przykłady prac plastycznych i technicznych do wykonania z dziećmi (zamieszczone w formie zdjęć lub filmów instruktażowych). Zasoby obejmują m.in. przykłady prac tematycznych, okolicznościowych wykonanych z różnych surowców i materiałów (tak jak w przypadku strony Krokotak), przykładowo: stemple z guzików, papierowe zegarki i wianki, postaci ludzkie i zwierząt, kolorowe wydrapywanki, nakrapianki, choinki z kartonowych opakowań po jajkach czy motyle z origiami. Na stronie pojawiają się nie tylko autorskie pomysły, ale również inspiracje zaczerpnięte z innych źródeł i dostępnych stron internetowych. Przykładem pracy plastycznej jest rysunek 2.
Rysunek 2. Praca plastyczna rozwijająca twórczość dzieci z wykorzystaniem ręki na przykładzie strony Plastyka i technika
Źródło: https://www.facebook.com/PlastykaITechnika/photos/a.463327227063807.112246.463312920398571/1040821562647701/?type=3&theater [dostęp: 19.02.2016]
Przykładem innych stron na portalu społecznościowym Facebook promującym twórczość dzieci i przykłady prac plastycznych i technicznych są m.in.: Nauczycielka przedszkola, Propozycje prac z dziećmi.
Zalety rozwijania zdolności manualnych u dzieci
Świadomy oraz celowy wybór przez nauczyciela odpowiednich technik i prac plastycznych posiada również ogromne zalety w prawidłowym rozwoju młodej jednostki, a mianowicie:
- wspomaga rozwój wyobraźni (również przestrzennej) oraz twórczości,
- kształtuje zdolność do przeżywania piękna (rozbudzanie poczucia estetyki),
- rozwija umiejętności wyrażania swoich emocji w sposób werbalny i niewerbalny,
- rozwija pomysłowość,
- kształtuje otwartość na nowe doświadczenia i zadania,
- uczy logicznego myślenia,
- wdraża do systematyczności,
- rozwija małą i dużą motorykę,
- kształtuje dokładność oraz precyzję manualną
- rozwija zainteresowania.
W trakcie zajęć plastycznych i artystycznych dziecko poznaje również różne techniki plastyczne i uczy się nimi posługiwać. Ponadto rozwija umiejętność pracy grupowej, indywidualnej oraz kształtuje poczucie własnej wartości i wiarę we własne siły.
Zalety
Zasoby Internetu oraz strony fanowskie na portalu społecznościowym Facebook to możliwość zmiany tradycyjnie realizowanego procesu kształcenia i jego elementów. To szansa dla nauczycieli na rozwijanie i kształtowanie twórczości już u najmłodszych dzieci wspierając ich prawidłowy rozwój. Dlatego też nauczyciele powinni z nich korzystać na co dzień i ulepszać swój warsztat pracy edukacyjno-wychowawczy.
Autorka jest doktorantem w Zakładzie Dydaktyki Ogólnej na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jej zainteresowania badawcze związane są z wykorzystaniem nowych technologii w procesie kształcenia, w tym zwłaszcza zastosowanie edukacyjnych gier komputerowych w procesie nauczania-uczenia się uczniów.
Bibliografia:
Wasilewski J., Zarys definicyjny cyberprzestrzni, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” nr 9, 2013.
