Miesięcznik „Remedium”
Coraz częściej w dyskursie społecznym spotykamy się problematyką tzw. „nowych mediów”. Obecnie nikogo już nie trzeba przekonywać, iż „nowe media” na dobre zagościły w życiu młodych ludzi korzystających z Internetu lub telefonów komórkowych. Młodzież często nie dostrzega lub nie chce dostrzegać zagrożeń, jakie niesie ze sobą niewłaściwe korzystanie z tego typu technologii. Niejednokrotnie podbudowana opiniami grupy rówieśniczej w zły sposób korzysta z nowych technologii. Artykuł podejmuje tematykę sextingu oraz wskazuje na konsekwencje jego występowania.
Sexting – zarys zjawiska
Pojęcie sextingu powstało jako połączenie dwóch wyrazów – sex oraz texting (przesyłanie wiadomości tekstowych, np. SMS-ów). Analizując zakres znaczeniowy tego pojęcia można powiedzieć, iż jest to: „rozsyłanie przy pomocy telefonów komórkowych oraz publikowanie w sieci zdjęć, filmów (najczęściej z własnym udziałem) oraz tekstów o charakterze pornograficznym i erotycznym, szczególnie wśród osób w wieku adolescencji”1.
Amanda Lenhart wyróżnia trzy podstawowe formy sextingu 2:
• wymiana nagich zdjęć pomiędzy osobami pozostającymi ze sobą w związku partnerskim,
• wymiana nagich zdjęć pomiędzy partnerami, ale również z osobami obcymi,
• wymiana nagich zdjęć pomiędzy osobami, które nie tworzą jeszcze związku, ale co najmniej jedna z tych osób deklaruje, że chce taki związek tworzyć.
Najczęściej terminu tego używa się do opisania zdarzeń, czynności, w których młodzież fotografuje się nago lub półnago, np. topless, a następnie rozpowszechniania zrobione zdjęcia wśród innych osób korzystających z telefonów komórkowych (możliwe jest również rozsyłanie takich zdjęć za pomocą: portali społecznościach, np. facebook; poczty elektronicznej, komunikatorów internetowych i rozmów wideo). Intymne zdjęcia są często wysyłane do partnerów, jednakże może zdarzyć się sytuacja, w której materiały te trafiają do obcych ludzi, co może mieć dramatyczne konsekwencje.
Warto zauważyć, że współcześnie pisanie i wysyłanie SMS-ów jest powszechnie przyjętą już aktywnością w życiu młodego człowieka. Tego rodzaju czynności spowodowały, iż rodzice, nauczyciele są coraz bardziej zaniepokojeni rolą telefonów komórkowych w życiu seksualnym nastolatków.
Magdalena Szpunar odnosząc się do słów Pawła Przywary podkreśla, że w dobie nowoczesnych technologii komunikacyjnych sympatię i uznanie odbiorcy zyskuje się nie tylko poprzez wiadomości mające na celu bawić, ale coraz częściej stosuje się niekonwencjonalne formy ekspresji komunikatu, takie jak erotainment, czyli epatowanie odbiorców treściami o tematyce erotycznej – artykułami, plotkami, zdjęciami, filmikami. Tego typu społeczne zabiegi mogą wywoływać u młodzieży przekonanie, że tematyka erotyczna, seksualna nie jest w gruncie rzeczy żadnym problemem, skoro jest jej tak dużo w mediach. W rezultacie młodzież może bez żadnych obaw modelować podobne treści w swoim środowisku.
Z badań nad sextingiem
Choć sexting jest stosunkowo nowym zjawiskiem, to jednak literatura, zwłaszcza anglojęzyczna, dostarcza nam sporo badań w tym zakresie. Analizując prace badaczy z zakresu sextingu, warto zwrócić uwagę na badania realizowane przez Pew Internet & American Life Project, których wyniki mogą budzić pewien niepokój – zarówno wśród rodziców, jak i nauczycieli.
Wyniki tych badań wskazują, iż 4% młodzieży w wieku dorastania (12–17 lat) korzystających z telefonów komórkowych wysłało nagie lub półnagie zdjęcia innym osobom za pośrednictwem wiadomości multimedialnych. Aż 15% młodych ludzi w tej samej kategorii wiekowej podkreśla, że otrzymywało od innej osoby nagie lub półnagie zdjęcia na telefon komórkowy. 8% młodych ludzi w wieku 17 lat potwierdza, że za pomocą telefonu komórkowego wysyłało seksualne i prowokujące zdjęcia. Jednocześnie aż 30% badanych wskazuje, że otrzymywało teksty i zdjęcia o tematyce erotycznej. Warto także podkreślić, iż nastolatki, które same opłacają rachunki za telefon, są bardziej skłonne do wysyłania zdjęć erotycznych.
Sexting częściej realizowany jest przez dziewczęta niż chłopców – 66% dziewcząt wysyła zdjęcia lub filmy z podtekstem wyraźnie seksualnym, podczas gdy zdaniem ankietowanych takie czynności realizuje tylko 6% chłopców.
Interesujące badania wskazujące na rozpowszechnienie zjawiska sextingu przeprowadzone były również przez krajową kampanię zapobiegającą nieplanowanym ciążom nastolatek – Cosmogirl.pl. Z badań wynika, iż 39% badanych wysyłało seksualnie sugestywne wiadomości do innych; 38% dziewcząt i 39% chłopców otrzymywało seksualne komunikaty, które przeznaczone były dla kogoś innego; 20% nastolatków wysyłało nagie lub półnagie zdjęcia lub filmy wideo z nimi samymi. Aż 71% dziewcząt i 67% chłopców wysłało nagie lub półnagie zdjęcia lub filmy do obecnego chłopaka lub obecnej dziewczyny; 21% dziewcząt i 39% chłopców wysłało nagie lub półnagie zdjęcia lub filmy do kogoś, kto deklarował chęć obejrzenia takich zdjęć lub filmów.
W tym kontekście na szczególną uwagę zasługują badania organizacji charytatywnej w Wielkiej Brytanii – Beatbullying. Badania przeprowadzone były wśród ponad 2 tysięcy 11–18-latków. Wyniki badań wykazują, że ponad jedna trzecia respondentów – 38% otrzymywało obraźliwe lub niepokojące zdjęcia seksualne za pomocą telefonu komórkowego lub emaila. Spośród nastolatków, którzy otrzymali seksualne treści – 45% z nich przesyłało je wzajemnie, 23% badanych nagie zdjęcia otrzymywało od obecnego chłopaka lub obecnej dziewczyny, 2% otrzymywało takie wiadomości od dorosłych, a 30% nie potrafi wskazać nadawcy. Badacze nie mają wątpliwości i podkreślają, że statystyki te obrazują jedno z największych zagrożeń stojących przed współczesną młodzieżą.
Interesujące są także motywy, dla których młodzi ludzie wysyłają i publikują treści o tematyce erotycznej. Dziewczęta robią to z następujących powodów:
• w celu zwrócenia na siebie uwagi chłopców – (85%),
• chcą być zauważone (80%), • robią to dla zabawy, flirtu (78%),
• chcą okazać sympatię chłopcom (76%),
• traktują to jako wyjątkowy prezent dla chłopaka (74%),
• chcą poczuć się wyjątkowe, sexy (72%).
Podobne motywy deklarują chłopcy:
• zwrócenie na siebie uwagi dziewcząt (61%),
• jako wyraz okazania sympatii dziewczętom (57%),
• dla zabawy, flirtu (56%),
• chcą być zauważeni (49%),
• jako „rewanż” za otrzymane podobne materiałów (49%).
Analizując powyższe motywy można wskazać na pewnego rodzaju niedojrzałość emocjonalną młodych ludzi. Owa niedojrzałość może wpływać na podjęcie ryzykownych zachowań seksualnych przez młodzież, co w późniejszym okresie może przyczynić się do niechcianych ciąż i niedostosowania społecznego.
Konsekwencje sextingu
Każde społecznie niepożądane zachowanie niesie za sobą różne konsekwencje, negatywnie wpływające na proces funkcjonowania człowieka w środowisku społecznym.
Obecnie w literaturze trudno jest wskazać na jednoznaczne konsekwencje sextingu, ale bez wątpienia można powiedzieć, iż zjawisko to niekorzystnie wpływa na rozwój człowieka – zwłaszcza młodego człowieka. Już na samym początku może pojawiać się wstyd i lęk – jako rezultat przesyłania i umieszczania seksualnych treści w Internecie i telefonach komórkowych. Sytuacja wygląda jednak na znacznie bardziej skomplikowaną wówczas, kiedy dany materiał o tematyce erotycznej trafi w niepowołane ręce, czyli do rąk tych osób, do których nie był on pierwotnie adresowany. Dodatkowym, niezwykle ważnym problemem jest dostanie się danego filmu czy zdjęć z podtekstem wyraźnie seksualnym do Internetu. W społeczności wirtualnej bowiem każdy, kto chce, może oglądać dany film czy zdjęcie, co dodatkowo potęguje uczucie wstydu i lęku przed tym, jak dani odbiorcy Internetu na takie treści zareagują.
Wysoce prawdopodobna jest hipoteza, iż konsekwencje sextingu mogą być w dużej mierze podobne do tradycyjnej i elektronicznej przemocy. U osób, które angażowały się w wysyłanie seksualnych filmów i zdjęć, może wystąpić syndrom stresu posttraumatycznego objawiającego się szeregiem różnych zaburzeń somatycznych. W przypadku adolescentów mogą pojawiać się: silne bóle głowy, zaburzenia gastryczne, problemy z układem pokarmowym, zaburzenia neurotyczne. Jeżeli chodzi o konsekwencje natury psychologicznej, można wskazać na zaburzenia neurotyczne. Młody człowiek cały czas może myśleć o tym, co go spotkało, jak został poniżony, upokorzony i ośmieszony przez innych – często kolegów i koleżanki. Może pojawić się także bezsenność oraz stan lękowo-depresyjny, który w rezultacie może prowadzić do alienacji społecznej, a w skrajnych przypadkach do myśli i prób samobójczych.
Bardzo niebezpiecznym rezultatem angażowania się w sexting może być także zainteresowanie pedofili i gwałcicieli. Doniesienia policyjne jednoznacznie wskazują, iż pedofile bardzo często logują się na portale społecznościowe, np. facebook czy Nasza klasa w poszukiwaniu zdjęć zawierających podteksty seksualne. Następnie drogą elektroniczną kontaktują się z młodym człowiekiem i szantażem zmuszają go do przesyłania kolejnych erotycznych zdjęć.
Warto podkreślić, iż sexting ma także konsekwencje prawne określone w kodeksie karnym, w artykule 202. Artykuł ten mówi, że: „kto publicznie prezentuje treści pornograficzne w taki sposób, że może to narzucić ich odbiór osobie, która tego sobie nie życzy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Kto małoletniemu poniżej lat 15 prezentuje treści pornograficzne lub udostępnia mu przedmioty mające taki charakter albo rozpowszechnia treści pornograficzne w sposób umożliwiający takiemu małoletniemu zapoznanie się z nimi, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.
Powyższe konsekwencje sextingu niewątpliwie mogą przynieść młodemu człowiekowi wiele szkód – zarówno tych fizycznych, jak i psychicznych. Warto jednak pamiętać, że z każdego społecznie niepożądanego zachowania można się „wyleczyć”. Potrzeba jednak wiele motywacji i wsparcia bliskich osób.
Wskazówki dla młodzieży przed wysłaniem wiadomości
1. Nie zakładaj, że wszystko, co wyślesz lub zamieścisz (Internet, telefon komórkowy) pozostanie prywatne. Internet jako globalne narzędzie komunikacji charakteryzuje się swoistymi cechami. W tym kontekście warto wskazać na następujące właściwości materiałów zamieszczanych w Internecie:
a) trwałość (persistence) – wszelkiego rodzaju zdjęcia, filmy, teksty zamieszczone w Internecie pozostają tam na długi czas,
b) możliwość wyszukiwania (searchability) – w ułamku sekundy mamy możliwość wyszukania różnego rodzaju materiałów, informacji,
c) kopiowalność (replicability) – każdy użytkownik Internetu może w szybki sposób skopiować materiały będące w Sieci,
d) występowanie tzw. niewidocznej publiczności (invisible audience) – najczęściej jest to duża grupa osób, której liczebność trudno jest określić – brak pewności wskazującej, kto tak naprawdę ogląda to, co zamieściliśmy w Sieci.
Powyższe cechy jednoznacznie wskazują, że dane materiały (filmy, zdjęcia) zamieszczone w Internecie nie są już do końca własnością autora – innymi słowy nie pozostają prywatne. Każdy, kto decyduje się na zamieszczanie intymnych treści (zdjęcia, filmy) w Internecie musi liczyć się z tym, że mogą być one kopiowane i oglądane przez dużą liczbę internautów.
2. Pamiętaj – cokolwiek wyślesz za pomocą Internetu lub telefonu komórkowego – nie będziesz miał możliwości cofnięcia decyzji.
W tym przypadku warto dwa razy się zastanowić, zanim podejmiemy decyzję, co do wysłania za pomocą Internetu lub telefonu komórkowego wiadomości, np. z podtekstem seksualnym. Warto także pamiętać, iż dana wiadomość, jeśli pójdzie w obieg internetowy lub telefoniczny, będzie trudna do całkowitego usunięcia. W wielu przypadkach jest to niemożliwe.
3. Jeżeli zauważysz, że dana wiadomość jest dla ciebie niekorzystna, to nie wysyłaj jej nawet pod presją innych.
Pamiętaj – twoje działania mogą mieć przykre dla ciebie konsekwencje, dlatego nie kieruj się opinią innych i nie daj się zmanipulować.
4. Przed wysłaniem danej wiadomości zastanów się, jak zareaguje na nią odbiorca.
W tym przypadku należy zwrócić szczególną uwagę na to, jakie reakcje może wywołać dana wiadomość u odbiorcy. Warto przeanalizować, jak może czuć się potencjalny odbiorca danej wiadomości, czy nie sprawi mu to przykrości lub czy nie wywoła u niego innych negatywnych emocji, np. strach, gniew.
5. Nic nie jest całkowicie anonimowe.
Pamiętaj – jeżeli wysyłasz jakąś wiadomość, bądź świadomy, że istnieją sposoby, żeby poznać nadawcę danego komunikatu.
Konkluzja
Zjawisko sextingu bez wątpienia negatywnie wpływa na rozwój młodego człowieka. Daleko idące angażowanie się w tę niebezpieczną „zabawę” może przybierać dramatyczne skutki. W tym kontekście należy zwrócić uwagę na działania profilaktyczne, które mogą znacząco ograniczyć angażowanie się młodych ludzi w czynności sextingowe. Już na samym początku wiele zadań stoi przed rodzicami. Istotne jest poświęcanie większej uwagi swoim dzieciom. Rodzice powinni interesować się bardziej tym, co dziecko robi w Sieci, z kim kontaktuje się przez telefon komórkowy, co tak naprawdę przechowuje w swoim telefonie czy komputerze. Nie chodzi jednak tutaj o rygorystyczną kontrolę, bo może doprowadzić to do pogorszenia relacji rodzinnych, ale o zwyczajną, „zdrową” troskę o swoje dziecko.
Drugi element, na który powinniśmy zwrócić uwagę projektując działania profilaktyczne, to pokazanie młodemu człowiekowi, iż „nowe media” są naprawdę wartościowym narzędziem komunikacji i informacji, które może służyć do wielu cennych i godnych uwagi działań. Chodzi więc tutaj o profilaktykę pozytywną, gdzie młody człowiek będzie mógł dostrzec swoje mocne strony, a przez to rozwijać zainteresowania i realizować swoje pasje.
Bibliografia:
M. Szpunar, Czym są nowe media – próba konceptualizacji,„Studia Medioznawcza”, nr 4 (35), 2008, s. 31-40.
T. Goban-Klas, Cywilizacja medialna. Geneza, ewolucja, eksplozja, WSiP, Warszawa 2005, s. 26.
M. Szpunar, Otwartość, partnerstwo i wspólnota zasobów jako podstawowe wartości w świecie wikinomii, w:
M. Uliński (red.), Wartości podstawowe w kontekstach współczesnych, Wydawnictwo AUREUS, Kraków 2010, s.118-132.
S. Hinduja, J.W. Patchin, Sexting: A Brief Guide for Educators and Parents, 2010. Dostępne na: http://www.cyberbullying.us/Sexting_Fact_Sheet.pdf [Dostęp: 13.02.2012].
A. Lenhart, Teens and Sexting, Pew Internet & American Life Project, Washington 2009.
Sexting: Implications for Schools, Virginia Department of Education, 2009. Dostępne na: http://www.doe.virginia.gov/support/technology/info_briefs/sexting.pdf [Dostęp: 18.02.2012].
N.V. Gifford, Sexting in the USA, Fosi Report, Family Online Safety Institute. Dostępne na: http://www.fosi.org/ downloads/resources/Sexting.pdf [Dostęp: 18.02.2012].
A. Czesławiak, Sexting – nowy problem o poważnych konsekwencjach, Referat wygłoszony podczas I Interdyscyplinarnej Konferencji Naukowej „Człowiek w wielkiej Sieci – etiologia, zagrożenia, profilaktyka”, Warszawa 27 maj 2010.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz.553).
Sex and tech, Results from a Survey of Teens and Young Adults, The National Campaign to Prevent Teen and Unplanned Pregnancy, 2010. Dostępne na: http://www.thenationalcampaign.org/sextech/pdf/sextech_summary.pdf [Dostęp: 16.02.2012].
J. Pyżalski, Agresja elektroniczna dzieci i młodzieży – różne wymiary zjawiska, ,,Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka”, nr 1 (26), 2009, s. 12-26.
Autor jest mgr. pedagogiki resocjalizacyjnej.
1 M. Szpunar, Sexting – nowe formy ekspresji seksualności w dobie Internetu i nowych technologii, w: A. Kuczyńska, K. Stachura (red.), Pomiędzy realnością i wirtualnością, Warsztaty Analiz Socjologicznych, Warszawa 2012, s. 52-64.
2 A. Lenhart, Teens and Sexting, Pew Internet & American Life Project, Washington 2009.
