Miesięcznik „Remedium”

Autor: Karolina Van Laere

Cele:

1. Wzmocnienie samoakceptacji i poczucia wartości
2. Rozwinięcie umiejętności budowania konstruktywnych informacji zwrotnych
3. Rozwinięcie umiejętności radzenia sobie z niepowodzeniami

Pomoce:

• duże arkusze papieru
• flamastry
• kartki papieru
• karta pracy „Na co mam wpływ, a na co nie i co z tego wynika”
• długopisy

Czas trwania: 2 godziny dydaktyczne

Przebieg zajęć:

1. Wprowadzenie. Praca na forum. Wyjaśnij, że na zajęciach będziecie się zastanawiać nad tym, jak budować samoakceptację i poczucie własnej wartości.

W widocznym miejscu w klasie rozmieść trzy arkusze papieru. Na pierwszym arkuszu schematycznie narysuj sylwetkę postaci, która myśli o sobie, że ma tylko zalety. Następnie w podobny sposób narysuj postać osoby, która wyobraża sobie, że ma same wady. Poproś uczniów, aby podpowiedzieli, jakie przekonania o sobie i innych ludziach mogą mieć narysowane postaci i w jaki sposób radzą sobie w trudnych sytuacjach (wyzwania, niepowodzenia). Zapisz pomysły uczniów na odpowiednich arkuszach. Na trzecim arkuszu narysuj postać osoby, która zna swoje  mocne i słabe strony. Poproś uczniów, aby i tym razem podpowiedzieli, jakie – ich zdaniem – może mieć przekonania taka osoba o sobie i innych ludziach, i jak może radzić sobie w trudnych sytuacjach*. Pytania pomocnicze:

• Co myśli o sobie dana osoba?
• Jak dana osoba będzie postrzegała innych ludzi?
• Czy dana osoba będzie stawiała czoło wyzwaniom?
• Jak dana osoba będzie radziła sobie z niepowodzeniami?
• Która z osób będzie miała największe poczucie samoakceptacji?

*Uwaga. Zarówno ktoś, kto myśli o sobie tylko w superlatywach, jak i ktoś, kto jest nadmiernie krytyczny wobec siebie, ma nieadekwatny obraz siebie. Wpływa to na to, czy podejmuje się różnych wyzwań i jak radzi sobie z niepowodzeniami. Osoba myśląca o sobie tylko w kategoriach zalet może mieć skłonność do przypisywania powodów swoich niepowodzeń  innym. Natomiast osoba myśląca o sobie nadmiernie krytycznie, może mieć skłonność do obarczania tym tylko siebie. Ponadto, to w jaki sposób myślimy o sobie,  wpływa na stosunek do innych ludzi. Przekłada się bowiem na to, że innych traktujemy jako gorszych lub lepszych od siebie.

W podsumowaniu ćwiczenia wyjaśnij, że poczucie wartości i samoakceptacja rodzą się ze świadomości swoich mocnych i słabych stron.

1. Praca indywidualna/praca w grupach. Rozdaj uczniom po dwie karteczki w dwóch różnych kolorach, np. żółtym i zielonym. Każdy z uczniów ma za zadanie wypisać na żółtej karteczce cechę charakteru, którą uważa za wadę, a na zielonej tą, którą uważa za zaletę. Mogą to być jego własne zalety/wady lub takie, które po prostu zna. Następnie zbierz karteczki do dwóch przyporządkowanych kolorom pojemników. Podziel uczniów na grupy 4–5-osobowe. Każda z grup  ma za zadanie wylosować karteczki z każdego z pojemników – ich liczba jest uzależniona od liczby uczniów w klasie, a tym samym liczby wypełnionych karteczek. W pierwszej kolejności zespoły muszą sprawdzić, czy nazwy wylosowanych przez nich wad/zalet powtarzają się w grupie. Jeżeli tak, zespoły mogą wymienić się nimi między sobą. Jeśli grupom przypadnie większa liczba karteczek, np. 6-8 – ich zadaniem będzie wymyślić jedną sytuację, w której wada może okazać się zaletą, a zaleta – wadą. Natomiast w przypadku mniejszej liczby, np. do 4-5 karteczek, zespoły będą miały za zadanie wymyślić co najmniej dwie sytuacje w odniesieniu do każdej cechy**.

**Uwaga: przykłady

złośliwość – w pewnych sytuacjach, np. kiedy ktoś nam robi przykrość, może pomóc się obronić i postawić granice;

upartość – bycie upartym pomaga w realizowaniu swoich celów i w przezwyciężaniu przeszkód;

szczerość –  zbytnia szczerość w różnych sytuacjach może ranić uczucia innych osób;

pracowitość  – może prowadzić do przepracowywania się i brania na swoje barki zbyt wielu obowiązków.

W ramach omówienia ćwiczenia porozmawiaj z uczniami o tym, co myślą o tym, że na znaczenie tego, co jest wadą czy zaletą może wpływać kontekst sytuacyjny.

1. Praca na forum. Kontynuując wątek powiedz uczniom, że niepowodzenie może również stać się budującym doświadczeniem. Wszystko zależy od tego, co z tym zrobimy i jakie wyciągniemy z tego wnioski. Wyjaśnij, że spróbujecie wspólnie przeanalizować historię bohaterów, którzy doświadczyli przegranej. W przeprowadzeniu analizy porażki pomogą wam następujące pytania:

• Co było porażką?
• Na co zespół X miał wpływ, a na co nie miał?
• Czego zespół X mógł nauczyć się w opisanej sytuacji?
• W jakich sytuacjach zdobyte doświadczenie i wiedza mogłyby w przyszłości okazać się pomocne dla zespołu
  X ***?

Zapoznaj uczniów z historią zespołu X. Chcąc ułatwić im pracę na każdej ławce połóż kserokopię opisu sytuacji. Poza tym odczytaj ją na głos.

Opis sytuacji: Szkolny zespół piłki ręcznej X będzie rywalizował z innymi drużynami na szczeblu wojewódzkim. Zespołowi zależy na uzyskaniu jak najlepszego wyniku. Do tej pory kolejne zespoły ogrywali bez większego problemu. Będą jednak grali z faworytem zawodów. To zespół, który ma już bardzo duże doświadczenie i wiele wygranych na swoim koncie. Do tego będą oni gospodarzami spotkania. Dla szkolnego zespołu X to pierwsze tak poważne zawody. Pamiętając o tym, jak im do tej pory dobrze szło, liczą na miejsce na podium. Dzień przed zawodami bramkarz się rozchorował i trener podjął decyzję, że zastąpi go rezerwowy. Wprowadziło to nerwową atmosferę do zespołu, bo gracze bardzo liczyli na jego obecność. To najlepszy ich bramkarz. W pierwszej połowie spotkania zremisowali. W drugiej połowie niestety przeciwnicy okazali się bardziej wytrzymali. Kiedy zaczynali zdobywać nad nimi przewagę, zawodnicy zespołu X zaczęli tracić piłkę, a w konsekwencji – tracić ducha walki. Ostatecznie przegrali. To nie oni będą grać w finale i nie staną na podium. Schodzą z boiska podłamani i rozczarowani.

*** Uwaga: Zespół X miał wpływ na to, ile czasu i energii włożył w przygotowania i jaką reprezentował formę oraz jakie miał nastawienie do meczu. Okazało się, że nie wziął pod uwagę siły przeciwnika. Sportowcy nie  mieli jednak wpływu na wypadek losowy – chorobę bramkarza, ale także na to, że przeciwnicy mieli większe doświadczenie i lepszą kondycję.  Zawodnicy zdobyli z całą pewnością ważne doświadczenie. Sukcesem było to, że awansowali do zawodów na szczeblu wojewódzkim.

W podsumowaniu dyskusji podkreśl, że każde swoje niepowodzenie warto analizować w ten sposób, biorąc pod uwagę to, na co mieliśmy wpływ, a na co nie. Czasami bowiem  z jednej strony możemy mieć skłonność do przypisywania wszystkiego sobie, co pogłębia smutek i złość na siebie. Innym razem – możemy w ogóle swój wpływ pomijać i np. obwiniać za swoje niepowodzenia innych, co z kolei pogłębia złość na innych i poczucie niesprawiedliwości. Natomiast dzięki temu, że potrafimy dostrzec oba rodzaje czynników, możemy wyciągać wnioski na przyszłość, lepiej radzić sobie z towarzyszącymi temu emocjami, rozwijać swoje umiejętności i przybliżać do realizacji swoich celów.

1. Praca indywidualna: Rozdaj uczniom karty pracy. Następnie poproś, aby przypomnieli sobie sytuację, w której coś im się nie udało. Uprzedź, że nie będziecie omawiać tych sytuacji na forum. Mogą to zrobić tylko osoby chętne.

 

Podczas omówienia ćwiczenia zwróć uwagę na to, w jaki sposób uczniowie odnoszą się do zagadnienia posiadania/nieposiadania wpływu. Pytania pomocnicze:

• Jak przebiegło wam ćwiczenie?
• Czy zwykle stawiacie sobie podobne pytania, jeśli przeżywacie porażkę?
• Czy zastanawiacie się nad czynnikami, na które mieliście wpływ i na które nie mieliście?

W podsumowaniu omówienia ćwiczenia podkreśl, że niepowodzenia są naturalną częścią rozwoju i najważniejsze jest, aby wyciągać z nich wnioski na przyszłość.

1. Praca indywidualna/praca w parach. Rozdaj uczniom kartki papieru i długopisy. Każdy z uczniów ma za zadanie opisać w dwóch/trzech zdaniach swój ostatni sukces, czyli sytuację, w której uważa, że coś mu dobrze wyszło, udało się stawić czemuś czoło czy poradzić sobie z jakąś sytuacją. Następnie poproś uczniów, aby zastanowili się, jakie ich mocne strony czy wewnętrzne zasoby pomogły w osiągnięciu tego powodzenia. W drugiej części ćwiczenia uczniowie opowiadają sobie nawzajem w parach o wypisanych przez siebie sytuacjach. Wymieniają się między sobą kartkami. Zadaniem jednego z nich jest dopisanie co najmniej trzech kolejnych cech, umiejętności czy zasobów, które pomogły w opisanej przez partnera sytuacji. Chętne pary mogą zaprezentować efekty swojej pracy.
2. Praca na forum. Wywieś w widocznym i dostępnym dla uczniów miejscu dwa arkusze papieru. Jeden zatytułuj „Co pomaga”, drugi „Co przeszkadza” ****. Poproś uczniów, aby zastanowili się nad tym, co pomaga i co przeszkadza w budowaniu samoakceptacji i poczucia własnej wartości. Swoje pomysły uczniowie zapisują na odpowiednich arkuszach papieru.

****Uwaga:

Co pomaga: pozytywne komentarze od innych osób, sukcesy, dobre relacje z ludźmi, poczucie bycia akceptowanym przez innych, wyciąganie konstruktywnych wniosków z niepowodzeń, oczekiwania możliwe do zrealizowania.

Co przeszkadza: negatywne komentarze od innych osób, doświadczanie porażek i skupianie się na przeżywanych wówczas emocjach i krytykowaniu siebie lub innych bez wyciągania wniosków, odrzucenie przez innych, zbyt wysokie oczekiwania wobec siebie.

1. Praca na forum. Miniwykład. Wyjaśnij uczniom, że każdy z nich może zrobić coś dobrego dla siebie nawzajem stosując odpowiednią formułę informacji zwrotnych. Polegają one na tym, że nie używamy w nich ocen osoby. Skupiamy się na zachowaniu, sytuacji, poszczególnych elementach, które wzbudzają nieprzyjemne lub przyjemne dla nas emocje. Bazujemy wówczas na opisywaniu tego, co widzimy, słyszymy czy doświadczamy i nazywaniu związanych z tym naszych odczuć. Jeżeli coś nam się w kimś nie podoba, możemy wówczas powiedzieć o naszych oczekiwaniach.

• Coś nam się podoba: fakt (opis tego, co doceniamy) plus uczucie (to, co czujemy w związku z tym). Takie informacje zwrotne wzmacniają samoocenę drugiej osoby.
• Coś nam się nie podoba: fakt – opis tego, co nam się nie podoba, ale co można zobaczyć, np. zachowanie plus uczucia (to, co czujemy w związku z tym) oraz ewentualnie oczekiwanie. Tego rodzaju informacje zwrotne pozwalają powiedzieć o tym, co nam się nie podoba bez krytykowania  drugiej osoby, a tym samym negowania jej samoakceptacji.

1. Praca indywidualna/praca w parach. Podziel uczniów na pary. Każdy uczeń z pary ma za zadanie przypomnieć sobie dwie sytuacje z ostatniego tygodnia, w których 1) kolega/koleżanka zrobili coś, co im się spodobało oraz 2) kolega/koleżanka zrobili coś, co się mu nie podobało. Ich zadaniem jest sformułować informację zwrotną podkreślającą, w zależności od sytuacji, to, co się podobało lub to, co się nie podobało. Po wykonaniu zadania osoby z pary mają za zadanie opowiedzieć sobie nawzajem o sytuacjach i zaproponować partnerom z ławki inne pomysły na sformułowanie innej informacji zwrotnej, którą można by wykorzystać w danej sytuacji.

Podczas omówienia ćwiczenia warto zwrócić uwagę na wrażenia i ewentualnie na wątpliwości nasuwające się uczniom. Pytania pomocnicze:

• Czy było łatwo/trudno zaleźć przykładowe sytuacje?
• Co w ogóle myślicie o takiej formie udzielania informacji zwrotnych?
• Czy rozmowa z partnerem z pary zainspirowała was do kolejnych pomysłów?
• Co myślicie o mówieniu kolegom i koleżankom miłych oraz pozytywnych informacji?

W podsumowaniu ćwiczenia podkreśl, że jeśli jesteśmy pod wpływem emocji, często nie myślimy o tym, jak może czuć się druga osoba z powodu tego, co do niej mówimy. Tymczasem warto wziąć to pod uwagę, bo my również mamy wpływ na to, czy ktoś w naszym otoczeniu czuje się akceptowany, czy nie. Jeżeli chcemy powiedzieć drugiej osobie coś przykrego, warto odpowiedzieć sobie na dwa podstawowe pytania: 1) jak sam/sama bym się czuł/a słysząc to o sobie, 2) czy formułowana informacja odnosi się do zachowania i sytuacji, a nie całej osoby?

1. Podsumowanie zajęć. W ramach podsumowania zajęć rozdaj uczniom bilet wyjścia, w którym odpowiedzą na dwa pytania: Najbardziej podobało mi się…. Najbardziej nie podobało mi się….. O sobie dowiedziałe(a) się, że……

Autorka jest psychologiem, nauczycielką języka polskiego.