Miesięcznik „Remedium”
Przekaz kultury hip-hopu wydaje się niekiedy brutalny będąc odzwierciedleniem trudnych doświadczeń pewnej grupy młodych ludzi. Jednak warto zwrócić uwagę na to, iż pasja, jaką wyzwala w nich hip-hop, potrafi też ukazać im lepsze jutro, motywując na przykład do odrzucenia używek. Konieczne jest zatem otwarcie się na ich zainteresowania, gdyż w przeciwnym razie dorosły nie będzie w stanie wejść w dialog z młodym człowiekiem przesiąkniętym tą kulturą.
Podejmowane działania
Hip-hop Druga Szansa to działania przyjmujące charakter edukacyjno-profilaktyczny, nakierowane na kształtowanie tożsamości oraz wzmacnianie mocnych stron młodego człowieka. Kultura hip-hop traktowana jest jako jedna z wielu alternatywnych form spędzania czasu wolnego przez młodych ludzi. W ramach powyższych działań od 2013 r. zrealizowanych zostało wiele konstruktywnych przedsięwzięć, głównie na terenie województwa pomorskiego, ale również na terenie innych województw: kujawsko-pomorskiego, wielkopolskiego, zachodniopomorskiego. Działania Hip-hop Druga Szansa adresowane są zarówno do młodzieży, jak i dorosłych.
Hip-Hop Bakcyl to cykl spotkań edukacyjno-profilaktycznych, które organizowane są w szkołach, instytucjach kultury i placówkach resocjalizacyjnych (dotychczas zorganizowanych zostało blisko 70 spotkań w około 30 instytucjach). Cykl zajęć w formie pogadanki przeplatanej występami artystycznymi przygotowany został dla młodzieży ze szkół podstawowych oraz średnich, a jego główną funkcją jest zwrócenie uwagi młodych ludzi na pozytywne aspekty kultury hip-hop w życiu człowieka. Zajęcia ukazują młodym ludziom wartości życiowe niezbędne do prawidłowego funkcjonowania oraz społecznie akceptowane postawy i zachowania. Spotkanie jest również pewnego rodzaju zaproszeniem do konstruktywnej formy spędzania czasu wolnego oraz zaproszeniem do współpracy dla młodych ludzi chcących w aktywny sposób reprezentować kulturę hip-hop. Cele realizowanych zajęć edukacyjno-profilaktycznych to także rozwijanie zainteresowań i poszerzanie horyzontów myślowych. Działania dla młodzieży mają za zadanie również podnieść samoocenę, uwrażliwić na krzywdę innych, kształtować postawę szacunku do ludzi oraz ukazywać zagrożenia płynące ze stosowania używek. Hip-Hop Bakcyl prezentuje pozytywną rolę tej kultury w kształtowaniu postaw i zachowań młodych ludzi.
Ponadto dla młodzieży organizowane są spotkania z raperami skali krajowej, z którymi młody człowiek wchodzący w okres adolescencji stara się utożsamiać. Wielu raperów, którzy obecnie sprzedają tysiące płyt, grają setki koncertów i prowadzą własne wytwórnie odzieżowe, nie miało szczęśliwego dzieciństwa i przyjemnego wchodzenia w dorosłość. Do problemów rodzinnych dochodziły problemy z przestrzeganiem obowiązującego prawa. Wielu z nich z powodu swojego zachowania było skreślanych przez społeczeństwo oraz przez nauczycieli w szkołach. Pomimo licznych życiowych zakrętów i wybojów, ludzie ci znaleźli sposób na życie w postaci hip-hopu, odrzucając używki oraz zachowania niepożądane społecznie. Dla wielu z nich hip-hop stał się tratwą, dzięki której odpłynęli od osób ciągnących w dół, zastępując jednocześnie swoje dotychczasowe nawyki kulturą, która była w stanie zreperować naderwaną tożsamość. Hip-hop pchnął ich do zmiany. Dlatego tak ważne dla młodego człowieka, szczególnie tego przejawiającego ryzykowne zachowania w życiu codziennym, jest spotkanie z raperem, który jest dla niego idolem i współczesnym bohaterem. Dochodzi wtedy to żywej dyskusji i wymiany poglądów, a także zwracana jest uwaga na wartości życiowe, których nie należy się wyzbywać. Spotkania z raperami są dla młodzieży motywacją do podejmowania kroków do zmiany swoich nawyków oraz do realizowania się w pasjach, które sprawiają satysfakcję i dostarczają dużo radości. Młody człowiek często stara się utożsamiać z konkretnym raperem, próbując pokonać swoje problemy życiowe.
Dla raperów, którzy przyjęli nasze zaproszenie, w życiu najważniejsza jest rodzina, a także takie wartości jak przyjaźń, miłość i praca będąca jednocześnie pasją. Każdy z nich przyjechał z bagażem traumatycznych i ciężkich przeżyć, podobnie jak wielu młodych ludzi trafiających do pieczy zastępczej z powodu zaniedbania przez dorosłych czy ich problemów z alkoholem. Raperzy podczas spotkań apelują o konsekwentne dążenie do wyznaczonego sobie celu, oddając hołd pracy u podstaw, a także zwracają uwagę na konieczność wzajemnego szacunku i umiejętność wyrażania własnego zdania w sprawach, które nas dotyczą. Młodzież ma możliwość zadać im nurtujące pytania, dzięki czemu może ruszyć koło napędowe do zmiany.
Głos młodego pokolenia
Teksty hip-hopowe wykorzystywane w ramach akcji Hip-hop Druga Szansa
Młody zamknięty chłopak w sobie nosił blizny na ciele
Jak blizny w sercu i w każdym miejscu i bał się stanąć za sterem
A wcale nie chciałem tak wiele – chwila gadki i zrozumienia
Ale co ja tam mogłem wiedzieć, skoro szczeniak to znaczy szczeniak…
(EndRiu, Przez ciernie do gwiazd)
Nie patrzę na ciebie z góry, bo sam u góry nie jestem
Jestem normalnym typem, który znalazł swoje szczęście
Jestem człowiekiem, który dostał już ostatnią szansę
I nie chcę jej zmarnować, dlatego codziennie walczę
By nie zepsuć tej opinii i nie wrócić do tamtej…
(EndRiu, Masz wybór)
Znowu stoję tam, gdzie widzę szczęścia krainy
Kiedy otacza mnie blask, myślę „my już nie cierpimy”
Skąd więc biorę rap powstały z bólu i nienawiści
Gdzie się poniewiera kat, który wbija w lalki igły…
(Ellov, Herbert)
Oni widzą tylko kaptur, a hip-hop
to mój partner, co kształtuje charakter…
(EndRiu & StaChu, Nasza Pasja)
Bo przyjaźnie opuszczają, jak te liście złotą jesień
Dzisiaj jest, jutro nie ma – puste echo się niesie…
(EndRiu & StaChu, Miałem ziomków)
Bo przyjaciół się poznaje nawet w największej biedzie
I to nie jest istotne, jak ubrany, czy ma blizny
Tutaj istotne serce, czy nie robi komuś krzywdy
(…)
Stanąłem na nogi po tych kłodach twardo
Ruszyłem do walki z uniesioną gardą
Wygrałem pojedynek ze sobą tam w środku
Wygrałem opanowanie, trochę zdrowego rozsądku
(EndRiu, U mnie gitara)
Rozglądam się wokół, widzę coraz więcej ludzi
Ale znaleźć w nich człowieka, który dobrem wspiera drugich
Może graniczyć z cudem, bo każdy chce zarobić
Ale już nie swoim kosztem – lecz następnej osoby…
(Rupit, Szczęście)
W dobrym stanie psychicznym, szkoda tylko wizualnie
W środku ogarniam chaos, który niszczy wyobraźnię
Jak zagubiony dzieciak wędruję po krętych ścieżkach
W labiryncie swoich marzeń szukam prawdziwego szczęścia
Zgubiłem je po raz setny, nadzieja dotrzymuje kroku
Ale nie zabrakło chwil, by serce mówiło odpuść
Mocny podmuch wiatru, kierowany w moją twarz
Sugerował tak bezsilnie, żebym wziął się w garść…
(EndRiu, Bezbronny dzieciak)
Zdobywaliśmy wiele, na starcie przekreśleni
Mieliśmy swoje cele, ale czas nam je zmienił
Teraz inne priorytety, inny świat, inne miejsce
Córeczka, która skradła moje serce…
(EndRiu, Wszystko co dobre)
Każdy z nas może pomóc, wystarczy serce mieć
By dać nadzieję komuś, wystarczy ludzki gest
Odkryjmy siłę w nas i pomagajmy też
Wznieśmy do góry serca, pokażmy rodzinną więź …
(EndRiu feat. Patrycja Woszczyna & DJ Zel, Muszkieterowie Szpiku)
Dotychczas zrealizowane zostały spotkania z takimi artystami jak: KęKę, Paluch, Kali, Słoń, Shellerini,
donGURALesko, Z.B.U.K.U., KaeN czy Zeus. Spotkania odbywają się w sali klubu bokserskiego, która wpisuje się w klimat tej kultury. Świadectwo otrzymywane od raperów podczas bezpośrednich spotkań zachęca młodzież do dzielenia się oraz dodatkowo pomagania innym. Kultura hip-hop kształtować powinna w młodym pokoleniu następujące prospołeczne postawy i zachowania: bezinteresowną pomoc, empatię, dzielenie się oraz wrażliwość na ludzkie cierpienie. Ponadto to my, dorośli, głośno i wyraźnie powinniśmy przypominać młodym ludziom o takich wartościach jak braterstwo, przyjaźń, rodzina, autentyczność czy lojalność. Stąd pomysł na realizowanie tego typu spotkań.
Na swoim koncie mamy również cztery profesjonalnie zrealizowane teledyski, w których słupski raper EndRiu (będący od początku w naszych szeregach) mówi o współczesnych problemach z perspektywy wchodzącego w dorosłość człowieka. „Nasza Pasja”, „Muszkieterowie Szpiku”, „Łap ster” oraz „Wszystko co dobre” to teledyski z myślą o młodych ludziach, ale również zrealizowane dla dorosłych pracujących z dziećmi i młodzieżą. W ramach naszych działań światło dzienne ujrzała również wersja fizyczna płyty ww. rapera pt. „Per Aspera Ad Astra”, która jest opisem życiowej walki o przetrwanie, a zarazem motywacją do podejmowania kroków do odbudowy swojej tożsamości i zmiany w życiu.
Warsztaty graffiti, które realizujemy we współpracy z absolwentem Akademii Sztuk Pięknych – Beniaminem Straszewskim, mają za zadanie zwrócić młodzieży uwagę na poczucie sprawczości. Z kolei zanik poczucia sprawstwa w parze z przekonaniem o własnej niekompetencji prowadzić może do amotywacji, czyli braku chęci do działania (Kupiec, 2019). Młodzi ludzie wspólnie z artystą zagospodarowują mury w przestrzeni miejskiej, na malowanie których została otrzymana zgoda. Nasze warsztaty dotknęły tematyki przeciwdziałania przemocy, praw dziecka, pasji wśród młodzieży oraz zapobiegania przyjmowania dopalaczy. Stawiamy na działania dla młodzieży z młodzieżą, o co głośno apelował Janusz Korczak – nie możemy być dyktującymi nauczycielami.
Analizując teksty polskich raperów, dostrzec można silnie odczuwaną presję wywieraną na ich kulturę przez różne dyskursy, takie jak: władza państwowa, instytucja edukacyjna, media czy kultura wysoka. Hip-hop jest formą kulturowej walki określonych grup społecznych o własną tożsamość, której zagrozić mogą imperialne działania ww. dyskursów, próbując ustawić raperów w pozycji podrzędnej i podległej (Miszczyński, 2014).
Apel do młodego człowieka
W modzie jest bycie ładnym, markowo ubranym. Niech inni widzą „Ładnych, smutnych ludzi”. Życie na pokaz. Dobro materialne jest w najwyższej cenie. Konsumpcjonizm nas zżera od środka. Życie odgrzewane w mikrofali. Owszem, należy dbać o siebie, bo nikt inny o nas może nie zadbać. Nie zrozum mnie źle. Nie mam zamiaru nikomu zaglądać do portfela ani też rozliczać z wydawanych pieniędzy – w końcu od tego one są. Chodzi mi o coś ponadto. O wartości życiowe, które rdzewieją we współczesnych czasach. Nie znajdujemy czasu dla swoich bliskich. Przestajemy ze sobą rozmawiać. Przestajemy okazywać szacunek drugiemu człowiekowi. Patrzymy przez pryzmat dóbr materialnych i korzyści. Nie dostrzegamy problemów drugiego człowieka. Jesteśmy coraz mniej empatyczni. Nie chcemy bezinteresownie pomagać.
Pamiętaj również, iż każdy ma prawo do szacunku. Nie zapominaj o tym, gdyż papier czy stołek nie sprawia, że masz prawo poniżać czy niszczyć drugiego człowieka.
Izolujemy się od sąsiadów, przez co nie słyszymy przemocy za ścianą. Nie widzimy również krzywdzenia dziecka w markecie czy na podwórku. Coraz obojętniej podchodzimy do własnego życia. Przesypiamy życie. Pozwalamy mu uciekać między palcami. Nie stawiamy sobie celów. Podwyższanie sobie życiowej poprzeczki? To nie dla nas. Nie wymagamy od siebie. Wiara w siebie i w swój potencjał? Zdecydowanie NIE! Po co spełniać marzenia? Po co w ogóle je mieć? Lepiej odpuścić. Można poeksperymentować. Na rynku dostępne są dopalacze i inne używki pomagające w szybszym dopłynięciu do ostatniego brzegu życia. Halo, tu ziemia! Czy na serio chcesz żyć byle jak? Ja podziękuję. A Ty?
Przyjacielu, to ja decyduję (nie mój ziomek), w jaki sposób poprowadzę swoje życie i jak ono będzie wyglądać. Nie czekam na jutro. Nie oglądam się na ludzi hieny. Urywam toksyczne kontakty. Myślę o swoich bliskich. Z szacunkiem podchodzę do drugiego człowieka. Dodatkowo wierzę w siebie. Wchodzę rano pełny realnych planów w nowy dzień.
Musisz zmusić się czasem i złapać życie za rogi
inaczej nic się nie zmieni i zostaniesz średni
podnoszę głowę jak idę brudną ulicą na mieście
chociaż otacza mnie syf i malkontenci
naprawdę bardzo już rzadko spoglądam na telewizję
co chce mi mówić że czeka mnie brak perspektyw
Nie ma mowy! Już nie patrzę na byle jakość
(KęKę)
Owoce działań
Jakie efekty przynosi omawiana akcja? Przede wszystkim odzyskanie wiary w swoje zdolności i umiejętności przez młodych ludzi. Część z nich dopiero zaczęła odnajdować w sobie swój potencjał i ten diament jest do dzisiaj szlifowany. Młody człowiek zaczyna dostrzegać swoje mocne strony, podnosi się jego samoocena, na drugiego człowieka patrzy z empatią i szacunkiem, zaczyna angażować się w akcje charytatywne i wolontariat – to są efekty działań, które nas cieszą.
Hip-hop należy postrzegać nie tylko jako kulturę i sposób na życie, ale również jako element twórczej resocjalizacji. Styl ten bowiem wyzwolić może u młodego człowieka pozytywne emocje, a także rozwija potencjał ludzki. Jest to niewątpliwie kreatywna forma spędzania czasu wolnego przez młodych zagubionych życiowo ludzi, a zarazem narzędzie służące do manifestowania własnego światopoglądu. Pomaga w dokonywaniu wyborów, uczy odpowiedzialności oraz skłania do refleksji nad egzystencją. Uczy również empatii i wzajemnej pomocy drugiemu człowiekowi w potrzebie.
Bibliografia
Kupiec H. (2019), Tożsamość nieletnich a motywacja do zmiany w warunkach placówki resocjalizacyjnej, Kraków.
Miszczyński M. (2014), Hip-hop w Polsce. Od blokowisk do kultury popularnej, Warszawa.
Autor jest koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Słupsku; edukatorem i koordynatorem działań w ramach Hip-hop Druga Szansa. Autor publikacji popularnonaukowej pt. „Hip-hop jako narzędzie resocjalizacji młodzieży”.
