Miesięcznik „Remedium”

Autor: Sylwia Polcyn

Współcześnie spojrzenie na gry komputerowe przyjmuje pozytywny wymiar, same zaś produkty zdobywają coraz większą rzeszę zwolenników w różnych kategoriach wiekowych. Nie są już one bowiem wykorzystywane tylko jako przyjemna i niezwykle interesująca forma wolnoczasowa, ale przede wszystkim stają się wysoce efektywnym multimedialnym środkiem dydaktycznym stosowanym w edukacji szkolnej przez nauczycieli i pozaszkolnej przez uczniów. Dobrane w sposób świadomy i celowy mogą bowiem wspierać ogólny rozwój najmłodszego pokolenia, wspomagać proces uczenia się i doskonalić wybrane umiejętności. Prawidłowy dobór gier komputerowych powinien stać się również priorytetem współczesnego, świadomego rodzica, który dba o wszechstronny i prawidłowy rozwój własnego dziecka oraz chce stwarzać w jego czasie wolnym okazje edukacji oraz poznawania świata.

Gry komputerowe jako fenomen XXI wieku

Powstanie gier komputerowych datowane jest na lata 70. XX wieku1. Od tamtego czasu produkty te cieszą się ogromną popularnością, szczególnie wśród dzieci i młodzieży. Również liczne badania naukowe wskazują, iż gry są codziennością młodego człowieka stając się jedną z preferowanych form spędzania czasu wolnego2, często zastępując inne tradycyjne aktywności (sport, gry planszowe, wycieczki, czytanie książek itd.). Ogromne zainteresowanie grami przez tak młodych użytkowników z początku nie spotkało się jednak z aprobatą środowisk naukowych i wychowawczych, którzy przypisywali tym produktom negatywny wpływ, m.in.: wzrost agresji, desensytyzację (odwrażliwienie) młodych ludzi, negatywne kształtowanie osobowości, przyjmowanie nieprawidłowych wzorców zachowań, erotyzację wyobraźni, osiadły tryb życia, uzależnienie od wirtualnej rozrywki3 itp. Jednakże współcześnie coraz częściej przypisuje się grom komputerowym konstruktywne znaczenie. Wielu badaczy, zarówno w Polsce, jak i za granicą, zauważa, iż gry mogą być środkiem wspomagającym i ułatwiającym przyswajanie nowej wiedzy, jej powtarzanie oraz utrwalanie. Dodatkowo gry komputerowe świadomie oraz w sposób celowy dobrane:

• pobudzają procesy umysłowe dziecka,
• skłaniają do myślenia asocjacyjnego (kojarzeniowego),
• rozwijają intuicję i myślenie hipotetyczne,
• wspomagają koordynację wzrokowo-ruchową,
• rozwijają i doskonalą wybrane umiejętności,
• wyrównują deficyty i braki w wiedzy,
• angażują i wymagają skupienia uwagi (niezbędne zachowanie w procesie przyswajania wiedzy)4.

Gry komputerowe stosowane są także w szeroko ujętej terapii i logopedii oraz wspierają ogólny, prawidłowy rozwój młodej jednostki. Produkty te bowiem, szczególnie o charakterze edukacyjnym, łączą dwie główne aktywności dziecka: zabawę oraz uczenie się.

Edukacja z wykorzystaniem gier komputerowych

Edukacyjne gry komputerowe coraz częściej wykorzystywane są przez nauczycieli edukacji przedszkolnej i wczesno-
szkolnej w realizacji obowiązującej podstawy programowej. Również oferta gier i programów skierowana do dzieci w tym wieku jest bardzo obszerna. Dlatego też nauczyciele z powodzeniem mogą je wykorzystać w trakcie lekcji oraz wybrać przede wszystkim te produkty, które będą odpowiadały umiejętnościom percepcyjnym uczniów, ich wiedzy i sprawnościom technicznym oraz postawionym przez siebie celom kształcenia.

Zastosowanie gier w trakcie zajęć nie tylko wpływa na ich atrakcyjność, ale i również na wzrost zainteresowania uczniów danym zagadnieniem oraz na rozbudzanie ich ciekawości poznawczej. Jest to również doskonała okazja do tego, aby nauczyciel wskazywał, iż wykorzystanie gier jest sposobem pozyskiwania nowej wiedzy i umiejętności przy wykorzystaniu nowych technologii (nawiązanie do edukacji medialnej). Również w edukacji domowej gry powinny zajmować szczególne miejsce stając się okazją do łączenia rozrywki z procesem uczenia się. Rodzice natomiast powinni wybierać tylko takie produkcje, które będą wspierały naturalny rozwój ich dzieci. Sztuką bowiem nie jest podarowanie dziecku gry komputerowej, ale jej odpowiedni wybór, dzięki któremu młody uczestnik zabawy wirtualnej pozyska nową wiedzę oraz udoskonali wybrane umiejętności dobrze się przy tym bawiąc. Tylko połączenie elementu zabawowego z procesem uczenia się może wpłynąć na wzrost efektywności przyswajania informacji przez najmłodszych i doskonalić ich sprawności oraz zastąpić tradycyjne, często monotonne i nieefektywne sposoby pozyskiwania wiadomości.

Porady dla rodziców

Rodzice, którzy chcą wspierać rozwój własnego dziecka i proces jego uczenia się (pozyskiwanie nowej wiedzy, utrwalanie wiedzy zdobytej i jej powtarzanie oraz doskonalenie określonych umiejętności), powinni wziąć pod uwagę następujące kryteria:

• wiek dziecka – inna oferta gier komputerowych jest skierowana dla dzieci w wieku przedszkolnym, inna zaś dla uczniów edukacji wczesnoszkolnej czy też uczniów starszych (szkoły gimnazjalne i ponadgimnazjalne). Rodzic powinien również zwrócić szczególną uwagę na oznaczenia wiekowe i dotyczące bezpośrednio treści Ogólnoeuropejskiego Systemu Klasyfikacji Gier (ang. PEGI) znajdujące się na opakowaniu danego produktu, aby mieć pewność, iż gra nie zawiera treści nieodpowiednich dla dziecka (przemoc, strach, wulgaryzmy, seks, używki, dyskryminacja, hazard);
• wiedzę i umiejętności dziecka – stopień trudności wybranej gry komputerowej nie powinien być zbyt wysoki, może to bowiem doprowadzić do zniechęcenia młodej jednostki lub zbyt niski, gdyż dziecko nie przyswoi nowych informacji i nie nabędzie nowych umiejętności. Oznaczenia wiekowe znajdują się bezpośrednio na opakowaniu danego produktu;
• zainteresowania dziecka – gra komputerowa powinna być powiązana z zainteresowaniami młodego użytkownika. Wtedy też dziecko będzie chętniej i z większym zaangażowaniem uczestniczyło w wirtualnej rozrywce ukierunkowanej na proces uczenia się;
• treści, które dziecko ma przyswoić oraz umiejętności, które ma rozwinąć – świadomy rodzic powinien dokładnie przeanalizować treść gry komputerowej, aby w pełni dostosować ją do postawionych przez siebie celów i mieć pewność, iż dany produkt będzie dostarczał wiedzy z tych obszarów i rozwijał takie umiejętności, które są ważne z punktu widzenia rodzica i potrzeb dziecka.

Szczególnie polecane rodzicom są programy i gry edukacyjne następujących przedsiębiorców z szeroko ujętej branży informatycznej:

• Young Digital Planet5 – specjalizuje się w rozwiązaniach i programach dla edukacji. Na stronie internetowej tego wydawcy można znaleźć liczne programy i gry skierowane już dla najmłodszych użytkowników (począwszy od przedszkola po szkoły ponadgimnazjalne), które są skategoryzowane według wieku i przedmiotów nauczania. Do polecanych gier o charakterze edukacyjnym można zatem zaliczyć następujące produkty: „Czytam i piszę” dla dzieci w wieku 6–7 lat, „Na ratunek planecie cz. 1 i 2” dla dzieci w wieku 10–13 lat oraz gry z cyklu „Matematyka na wesoło”, którego odbiorcami mogą być już dzieci w wieku 5 lat;
• Aidem Media6 – wydawca multimedialnych programów i gier edukacyjnych. W ofercie można znaleźć produkty przeznaczone dla użytkowników już od 3. roku życia oraz takie tytuły gier jak: „Calineczka” dla użytkowników od 4. roku życia, „Król Maciuś Pierwszy – wesołe przedszkole” dla dzieci w wieku 3–5 lat oraz „Bolek i Lolek. Alfabet i nauka czytania” dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Produkty są pogrupowane według etapów kształcenia (edukacja przedszkolna oraz szkolna);
• Techland7 – producent i wydawca gier również o charakterze edukacyjnym. W ofercie znajdują się produkcje z serii Socrates, m.in.: „Socrates 101 Prostych Ćwiczeń!”, „Socrates 111 Zabaw i ćwiczeń”, „Socrates 103 – Fascynujące eksperymenty” oraz gry kształtujące sprawności w posługiwaniu się językiem obcym.

Wykorzystanie gier komputerowych w procesie uczenia się dziecka (formalnego i pozaformalnego) może przynieść wysoko zadowalające efekty. Jednakże rodzice powinni mieć pełną świadomość, iż nie każda gra komputerowa o charakterze edukacyjnym może być przydatnym środkiem wspomagającym pozyskiwanie wiedzy i umiejętności. Taką rolę będzie pełnił jedynie taki produkt growy, który zostanie dobrany celowo i świadomie oraz będzie odpowiedział wiedzy, umiejętnościom i zainteresowaniom dziecka.

Autorka jest doktorantem w Zakładzie Dydaktyki Ogólnej na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jej zainteresowania badawcze związane są z wykorzystaniem nowych technologii w procesie kształcenia, w tym zwłaszcza zastosowanie edukacyjnych gier komputerowych w procesie nauczania-uczenia się uczniów.

 

Bibliografia:

1. Andrzejewska A., (Nie)bezpieczny komputer. Od euforii do uzależnień, APS, Warszawa 2008.
2. Danowski B., Krupińska A., Dziecko w sieci, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2007.
3. Filiciak M., Światy z pikseli. Antologia studiów nad grami komputerowymi, Wydawnictwo SWPS Academica, Warszawa 2000.
4. Jędrzejko M., Śmierć jako zabawa człowiek w świecie gier komputerowych i sieciowych (spojrzenie socjopedagogiczne), „Media i Społeczeństwo”, nr 1/2011.
5. Polcyn-Matuszewska S., Gry komputerowe w opinii nastolatków, „Problemy opiekuńczo-wychowawcze”, nr 5/2015.
6. Poznaniak W., Psychospołeczne skutki przemocy występującej w grach elektronicznych, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, Rok LXIII, Z. 1–2 – 2001.
7. www.spielbar.de/neu/ [dostęp: 22.10.2015].
8. www.ydp.pl [dostęp: 22.10.2015].
9. www.aidemmedia.pl [dostęp: 22.10.2015].
10. www.techland.pl [dostęp: 22.10.2015].

1  M. Filiciak, Światy z pikseli. Antologia studiów nad grami komputerowymi, Wydawnictwo SWPS Academica, Warszawa 2000, s. 458.
2  Por. A. Andrzejewska, (Nie)bezpieczny komputer. Od euforii do uzależnień, APS, Warszawa 2008, s. 80; S. Polcyn-Matuszewska, Gry komputerowe w opinii nastolatków, „Problemy opiekuńczo-wychowawcze”, nr 5/2015, s. 50.
3  Por.: M. Jędrzejko, Śmierć jako zabawa człowiek w świecie gier komputerowych i sieciowych (spojrzenie socjopedagogiczne), „Media i Społeczeństwo”, nr 1/2011, s. 168; W. Poznaniak, Psychospołeczne skutki przemocy występującej w grach elektronicznych, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, Rok LXIII, Z. 1 – 2 – 2001, s. 211-215.
4  Por. B. Danowski, A. Krupińska, Dziecko w sieci, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2007, s. 27, http://www.spielbar.de/neu/ [dostęp: 22.10.2015].
5  Więcej: www.ydp.pl [dostęp: 22.10.2015].
6  Więcej: www.aidemmedia.pl [dostęp: 22.10.2015].
7  Więcej: www.techland.pl [dostęp: 22.10.2015].