Miesięcznik „Remedium”

Autor: Maria Engler (Kożuchowska)

Bezpieczeństwo dziecka to temat, który wywołuje wśród rodziców wiele emocji. Od pierwszych dni życia dziecka dorośli troszczą się o to, by nie przytrafiło się mu nic złego. W początkowym okresie to właśnie na rodzicach spoczywa cały ciężar odpowiedzialności za jego bezpieczeństwo. Jednak im dziecko jest starsze, tym bardziej jest również samodzielne i autonomiczne. Wówczas zadaniem rodziców i nauczycieli staje się nauczenie dzieci przewidywania zagrożeń oraz przeciwdziałania im. Wiek przedszkolny jest doskonałym czasem na rozpoczęcie tej nauki.

Złotowłosa i trzy niedźwiedzie

Trudno o osobę, która nie zna pełnej przygód opowieści o pięknej złotowłosej dziewczynce. Mieszka ona wraz z mamą na skraju lasu. Miejsce zamieszkania ułatwia jej rozwijanie pasji – Złotowłosa uwielbia zbierać kwiatki i wklejać je do swojego zeszyciku. Pewnego dnia mama ma dużo pracy w domu, więc aby Złotowłosa nie nudziła się, wysyła ją do lasu i prosi o wyszukanie dziesięciu nieznanych jej jeszcze roślinek. Mama przestrzega córkę, by nie oddalała się zanadto od domu, ponieważ w głębi lasu mieszkają dzikie zwierzęta. Niestety, Złotowłosa podchodzi do swego zadania z tak dużym zaangażowaniem, iż wkrótce odkrywa, że nie wie, gdzie jest i jak wrócić do domu.

Po długiej wędrówce dziewczynka dociera do drewnianego domku. Okazuje się, iż nikogo w nim nie ma. Wewnątrz dostrzega trzy miski z pachnącą kaszką – małą, średnią i największą – i postanawia poczęstować się posiłkiem. Następnie chcąc odpocząć odkrywa trzy krzesła. Decyduje się usiąść na najmniejszym, które rozpada się pod jej ciężarem. W sypialni dziewczynka znajduje trzy łóżka. Po chwili wyczerpana zasypia na najmniejszym z nich. Kiedy Złotowłosa odpoczywa po długiej wędrówce, do domu wraca niedźwiedzia rodzina. Niedźwiadki szybko dostrzegają, że ktoś zjadł ich kaszę. Następnie odkrywają połamane krzesło małego misia. Kiedy w poszukiwaniu sprawcy całego zamieszania udają się do sypialni, znajdują tam śpiącą Złotowłosą. Szczęśliwie dziewczynce udaje się uciec i odnaleźć drogę do domu. Po tej przerażającej przygodzie postanawia już nigdy nie oddalać się samodzielnie od domu.

Porozmawiajmy o bezpieczeństwie

Wiele rodzin doświadczyło niezwykle stresującej sytuacji, w której dziecko na skutek samowolnego oddalania się od rodzica zgubiło się w obcym dla siebie miejscu. Często do takich zdarzeń dochodzi w supermarketach, na plaży czy też w innych zatłoczonych miejscach. Choć największy udział w zapobieganiu takim sytuacjom mają rodzice, warto podczas zajęć przedszkolnych porozmawiać z dziećmi o podstawowych zasadach bezpieczeństwa. Po wysłuchaniu opowieści o Złotowłosej dobrze jest zadać im pytanie o to, co mogłoby się wydarzyć, gdyby bohaterka nie odnalazła drogi do domu. Z pewnością byłaby narażona na kontakt z dzikimi zwierzętami czy też z ludźmi, którzy mogliby nie mieć wobec niej dobrych zamiarów. Mogłaby również cierpieć głód i zimno oraz spędzić noc w lesie. Warto podkreślić, że z pozoru niewinne zachowania – jak np. chowanie się przed rodzicami czy też uciekanie im „dla zabawy” – bywają tragiczne w konsekwencjach.

Kolejnym krokiem może być wspólne poszukiwanie rozwiązań, jakie dzieci wraz z rodzicami powinni zastosować, aby przeciwdziałać niebezpieczeństwom związanym ze zgubieniem się. Pomocne propozycje to:

• Zakupienie silikonowej bransoletki, na której zapisany zostanie numer telefonu do rodzica.
• Nauczenie dzieci jak najwcześniej imion i nazwiska swych rodziców oraz adresu zamieszkania. Podczas wspólnego wyjazdu na wczasy, powinny znać nazwę pensjonatu.
• W przypadku zgubienia się, dziecko powinno zwrócić się o pomoc do osoby budzącej zaufanie. Nauczyciel przedszkolny może pokazać dzieciom zdjęcia policjanta, ochroniarza czy ratownika. Dobrym pomysłem będzie również poproszenie o pomoc matki z dzieckiem.
• Jeśli do zgubienia się dojdzie w supermarkecie, dziecko może zgłosić się do kasjera czy innego pracownika. Taka osoba poinformuje rodziców przez megafon, w którym miejscu jest dziecko. Warto wyjaśnić przedszkolakom, w jaki sposób mogą rozpoznać pracowników sklepu.
• Dzieci powinny zdawać sobie sprawę z tego, iż rodzicom łatwiej będzie je znaleźć, kiedy pozostaną w jednym miejscu. Jest to lepsze niż chaotyczne przemieszczanie się. Najlepiej zaczekać w punkcie, w którym po raz ostatni widziało się rodzica.
• Błędem jest noszenie koszulki bądź plecaka z imieniem. Kiedy obca osoba zwróci się do dziecka po imieniu, może ono mylnie sądzić, że to ktoś godny zaufania.

Jak być bezpiecznym w drodze do przedszkola?

Dzieci w wieku przedszkolnym są zwykle bardzo energiczne, a ich zachowania cechują się dużą impulsywnością. Z drugiej strony wzrasta ich potrzeba samodzielności i podejmowania autonomicznych działań. Z tych powodów m.in. należy rozmawiać z dziećmi na temat bezpiecznego poruszania się po drogach podczas pieszych spacerów oraz wycieczek oraz utrwalać tę wiedzę.

Autorki Agnieszka Mikicka, Beata Niedźwiecka, Lucyna Pisula stworzyły niezwykle ciekawy i wartościowy program profilaktyczny o nazwie „Bezpieczny przedszkolak”. Jednym z zagadnień, jakie poruszają, jest bezpieczne zachowanie się pieszego na drodze. Na potrzeby programu autorki stworzyły opowiadanie o charakterze psychoedukacyjnym.

Jego głównym bohaterem jest przedszkolak Kacper. Pewnego dnia w trakcie drogi do przedszkola mama kupuje mu piłkę. Tego dnia ma się odbyć zorganizowany przez nauczycieli i uczniów „dzień sportu” i zadaniem każdego ucznia jest przyniesienie do przedszkola dowolnego przedmiotu związanego ze sportem. Mama proponuje, że włoży piłkę do worka, jednak Kacprowi bardzo zależy na niesieniu jej w dłoniach. Tak bardzo nie chce oddać piłki, że przez całą drogę, jedną dłonią trzyma się mamy, drugą zaś przytrzymuje piłkę.

Niestety, tuż przy ruchliwej drodze, w oczekiwaniu na zielone światło, piłka wyślizguje się Kacprowi z rąk i wypada na sam środek jezdni. Chłopiec rusza za nią w pogoń, nie zważając na sygnalizator, który wskazuje czerwone światło. Mama natychmiast biegnie za chłopcem. Jest bardzo wystraszona, ponieważ ruch tego dnia naprawdę jest duży. Zdecydowanym ruchem łapie syna za kurtkę i ciągnie do tyłu. Na szczęście udaje się jej to zrobić na chwilę przed nadjeżdżającą ciężarówką. Dopiero wówczas chłopiec uzmysławia sobie, że jego zachowanie było bardzo niebezpieczne. Kiedy emocje opadają, mama tłumaczy Kacprowi, dlaczego tak ważne jest rozsądne zachowanie na drodze.

Autorki proponują, aby po odczytaniu bajki zadać dzieciom pytania sprawdzające poziom zrozumienia przytoczonego tekstu:

• Czy chłopiec postąpił mądrze?
• Co mogłoby się mu przytrafić, gdyby nie szybka reakcja mamy?
• Jakie ważne informacje mama przekazała Kacprowi po całej sytuacji?
• Jak powinniśmy postąpić, kiedy piłka bądź inny niesiony przez nas przedmiot wypadnie na drogę?

Bezpieczeństwo pieszego  – ćwiczenia praktyczne

Kolejnym proponowanym przez autorki krokiem może być przedstawienie dzieciom ilustracji z różnymi sytuacjami, jakie mogą wydarzyć się na drodze oraz wybranie przez nie tych obrazków, które pokazują prawidłowe zachowanie pieszego. Ilustracje mogą dotyczyć przechodzenia na zielonym świetle, trzymania za rękę osoby dorosłej, z którą wybrało się na spacer, niestawania zbyt blisko drogi w oczekiwaniu na zielone światło, ubierania odblaskowych elementów, kiedy na dworze robi się ciemno itd. Warto dokładnie wyjaśnić dzieciom, dlaczego właśnie te zachowania określamy jako prawidłowe oraz jakie konsekwencje może przynieść ich nieprzestrzeganie.

Bezpieczne przechodzenie przez jezdnię jest niezwykle ważnym tematem. Należy więc przekazać dzieciom informację, iż nawet jeśli sygnalizator pokazuje zielone światło, powinno zachować szczególną ostrożność i mimo wszystko przed przejściem upewnić się, czy nie zbliża się rozpędzone auto. Warto podkreślić, że zarówno pieszym, jak i kierowcom zdarza się łamać przepisy ruchu drogowego i dlatego trzeba zawsze uważać.

Kiedy dzieci wiedzą już, co oznaczają czerwone, pomarańczowe oraz zielone światła na sygnalizatorze, można przybliżyć im zasady przechodzenia przez pasy w sytuacji braku sygnalizatora świetlnego. Dzieci w wieku przedszkolnym powinny przyswoić sobie następujący schemat przechodzenia przez pasy: zatrzymuję się, oglądam w lewo, następnie w prawo oraz znowu w lewo. Warto pomóc dzieciom utrwalić te zasady ćwicząc je z nimi w sposób praktyczny. W tym celu można wspólnie z uczniami stworzyć „drogę” np. przy użyciu wąskiego dywanu oraz białe i czarne pasy imitujące „zebrę”, a następnie zachęcić każde z nich, by pokazały, w jaki sposób należy zachować się przed przejściem przez pasy.

Na zakończenie zajęć można podzielić uczniów na grupy, a następnie poprosić, aby jedna z grup ułożyła opowiadanie na temat przedszkolaków, które zachowują się na drodze w sposób bezpieczny, a druga na temat dzieci nieprzestrzegających zasad. Praca poprzez ukazanie przeciwieństw pomoże nauczycielowi podkreślić, jak ważne jest prawidłowe zachowanie się na drodze.

 

Otaczanie dziecka bezpieczeństwem to nie tylko chronienie go przed zagrożeniami, ale także wyposażanie w wiedzę oraz umiejętności, które pozwolą mu dobrze radzić sobie w trudnych sytuacjach oraz im zapobiegać. Ważnym zadaniem rodziców oraz nauczycieli przedszkolnych jest więc poszerzenie świadomości dzieci poprzez wskazywanie im repertuaru dostępnych zachowań w takich sytuacjach jak zgubienie się, przechodzenie przez pasy oraz innych związanych z bezpieczeństwem człowieka.

Bibliografia

Sanderson R. (2010), Złotowłosa, Kielce.

Mikicka A., Niedźwiecka B., Pisula L., Program profilaktyczny „Bezpieczny przedszkolak”,http://www.przedszkolakzlotow.pl/zps1_files_38/program_bezpieczny_przedszkolak.pdf.

 

Autorka jest absolwentką podyplomowych studiów na kierunku Pedagogika Opiekuńczo-Wychowawcza oraz studiów Nauki o Rodzinie o specjalności Poradnictwo i Terapia Rodziny i Małżeństwa.