Miesięcznik „Remedium”

ECPAT International to sieć organizacji pozarządowych, podejmujących działania w celu wyeliminowania problemu dziecięcej prostytucji, dziecięcej pornografii i handlu dziećmi do celów komercyjnego wykorzystywania seksualnego. Fundacja Dzieci Niczyje koordynuje Polską Koalicję przeciwko Komercyjnemu Wykorzystywaniu Seksualnemu Dzieci stowarzyszoną w międzynarodowej organizacji ECPAT International i pełni rolę przedstawiciela Kodeksu Postępowania w Polsce. Deklaracja i Plan Działań przeciwko Seksualnemu Wykorzystywaniu Dzieci w Celach Komercyjnych są przełomowymi dokumentami, definiującymi to zjawisko jako pogwałcenie podstawowych praw dziecka. Deklaracja i Plan Działań zostały przyjęte przez rządy 122 krajów podczas Pierwszego Światowego Kongresu przeciwko Komercyjnemu Wykorzystywaniu Seksualnemu Dzieci w Sztokholmie w 1996 roku, w tym przez rząd Polski.

Cechy turystyki seksualnej

Turystyka seksualna to forma komercyjnego wykorzystywania dzieci przez osoby dorosłe, które zazwyczaj podróżują z krajów bogatszych do uboższych albo przemieszczają się w celu wykorzystania seksualnego dzieci na terenie własnego kraju. Turystyka seksualna bazuje na nierównościach ekonomicznych i jest powiązana z innymi formami wykorzystywania dzieci.

Nie ma jednego profilu turysty seksualnego. Wyróżnia się wśród nich sprawców preferencyjnych, którzy zaspokajają swoje potrzeby seksualne tylko z dziećmi i sprawców sytuacyjnych, którzy wykorzystują dzieci nie ze względu na ich wiek, ale nadarzającą się okazję do nawiązania kontaktu. Powszechnie uważa się, że w turystykę seksualną angażują się głównie mężczyźni w średnim lub starszym wieku, jednak sprawcami wykorzystania dzieci mogą być również osoby młode. Nie należy zapominać, że małoletnich mogą wykorzystywać również kobiety, a krzywdzące zachowania wobec dzieci podejmują zarówno bogaci, jak i mniej zamożni turyści.

Sprawcy korzystają z bazy turystycznej – hoteli, restauracji, ośrodków wypoczynkowych, linii lotniczych, taksówek, biur podróży itp. Nawiązują kontakt z dziećmi w różnych okolicznościach, np.: na ulicy, na plaży, w pięciogwiazdkowych hotelach lub w tanich bazach noclegowych, klubach, barach, restauracjach, na dworcach. Proces zdobywania przez sprawcę zaufania dziecka może trwać długo, do nawiązania kontaktu z dzieckiem może również dojść za pośrednictwem osób trzecich. Sprawcy coraz częściej nawiązują pierwszy kontakt z małoletnim lub z osobą pośredniczącą przez Internet.

Poczucie anonimowości turysty, przebywającego w obcym kraju lub mieście sprzyja krzywdzącym zachowaniom wobec dzieci. Ponadto sprawcy mają tendencję do usprawiedliwiania swojego postępowania, twierdząc, że w danym kraju kontakty seksualne z dziećmi są akceptowane lub że korzyści, które dzieci otrzymują za usługi seksualne, pomagają ich rodzinom i opiekunom.

Firmy i przedsiębiorstwa, które nie zwracają uwagi na problem turystyki seksualnej, mogą pośrednio przyczyniać się do rozwoju tego procederu. Tymczasem branża turystyczna, ze względu na swoją specyfikę, odgrywa ogromną rolę w walce z tą formą wykorzystywania dzieci. Turystyka seksualna jest problemem globalnym. Pod wpływem działań prewencyjnych podejmowanych przez instytucje rządowe, firmy z branży turystycznej i organizacje pozarządowe, turyści seksualni mogą zmieniać początkowo obrany cel podróży. Dlatego należy pamiętać, że zaostrzając przepisy w jednym kraju trzeba zadbać o ochronę dzieci w krajach sąsiadujących – tak, aby zmniejszenie skali zjawiska na terenie jednego państwa nie okazało się pozorne, ze względu na wybieranie przez turystów seksualnych innych, mniej rygorystycznie nastawionych krajów.

Należy pamiętać, że ze względu na złożoność problemu, trudno jest oszacować liczbę dzieci-ofiar oraz sprawców. Sprawcy mają świadomość odpowiedzialności karnej, a dzieci wstydzą się, czują się winne, są zastraszane i szantażowane. Temat ten jest nadal w pewnym stopniu traktowany jako tabu: władze wielu krajów podważają istnienie problemu turystyki seksualnej lub umniejszają problem z obawy, że takie informacje będą miały negatywny wpływ na wizerunek państwa czy wręcz zahamują rozwój turystyki. Świadomość społeczna tego problemu jest wciąż niska. Często tego rodzaju przestępstwa są odnotowywane jako przypadki prostytucji lub pedofilii w oderwaniu od kontekstu turystyki seksualnej, a karanie, ściganie i zbieranie informacji o sprawcach jest utrudnione, jeżeli przestępstwa mają charakter transgraniczny.

Rozmiar problemu

Turystyka seksualna jest niestety zjawiskiem rozwijającym się, a jego trendy są zmienne. Niektóre kraje określa się jako stałe miejsca podróży turystów seksualnych, w innych krajach problem ten jest dopiero zauważany. Trudno jest oszacować skalę wykorzystywania seksualnego dzieci na świecie, a jeszcze trudniej wyodrębnić dane dotyczące wyłącznie przypadków wykorzystania małoletnich w turystyce seksualnej. Dostępne statystyki mówią o zidentyfikowanych przypadkach dzieci-ofiar w poszczególnych krajach lub o potencjalnych ofiarach z grup szczególnie narażonych na wykorzystanie.

Z turystyką seksualną najczęściej kojarzona jest Azja, ponieważ w krajach takich jak Tajlandia i Filipiny (100 tys. małoletnich wykorzystywanych rocznie) seksbiznes funkcjonuje na dużą skalę. W miarę zaostrzania przepisów karnych oraz wzmożenia działań, mających na celu ograniczenie wykorzystywania seksualnego małoletnich w wyżej wymienionych krajach, zaobserwowano, że turyści seksualni zaczęli przyjeżdżać również do Kambodży i Wietnamu. Innym krajem docelowym dla turystów seksualnych jest coraz częściej Mongolia, co potwierdza, że kierunki podróży obierane przez sprawców wykorzystywania dzieci zależą od zachodzących zmian politycznych, gospodarczych i społecznych w regionie.

Sprawcy i ofiary

Seksturyści to nie tylko osoby pozostające poza związkami małżeńskimi. Sprawcami wykorzystania małoletnich mogą być zarówno mężczyźni, jak i kobiety, choć mężczyźni stanowią znaczącą większość. Mogą to być zarówno osoby heteroseksualne, jak i homoseksualne. Osoby wykorzystujące seksualnie dzieci to turyści zagraniczni lub osoby podróżujące na terenie własnego kraju. Mogą pochodzić z zamożnych środowisk albo podróżować bez dużych nakładów finansowych. Mimo że sprawcom przestępstw seksualnych wobec dzieci nie można przypisać charakterystycznych cech, to można podzielić ich na trzy główne kategorie:

• Sprawcy sytuacyjni

Większość sprawców to sprawcy sytuacyjni – turyści, którzy podejmują kontakty seksualne z małoletnimi w ramach nadarzającej się „okazji”, w sytuacjach, w których czują się anonimowo i bezkarnie. Osoby te na co dzień nie mają skłonności do podejmowania kontaktów seksualnych z dziećmi. Niestety, niewielu sprawców sytuacyjnych udaje się zatrzymać, oskarżyć i skazać za popełnione przestępstwo. Wiąże się to z faktem, że zazwyczaj sprawcy sytuacyjni nie rejestrują zdjęć ani nagrań z wykorzystania małoletnich, nie kontaktują się z grupami osób o skłonnościach pedofilnych ani zorganizowanymi grupami przestępczymi, zajmującymi się produkcją pornografii. Częściej podejmują komercyjne kontakty seksualne z dziećmi w wieku nastoletnim niż z małymi dziećmi, przez co ich zachowanie może spotykać się wręcz z akceptacją społeczną.

• Sprawcy preferencyjni

Sprawców preferencyjnych jest mniej niż sytuacyjnych, ale potencjalnie mogą wykorzystać większą liczbę dzieci. Sprawcy preferencyjni mogą podejmować również kontakty seksualne z dorosłymi, ale głównie starają się poszukiwać kontaktów z dziećmi. W niektórych sytuacjach rozróżnienie między sprawcami preferencyjnymi a sytuacyjnymi jest płynne. Seks jest niekiedy postrzegany jako środek do zdobycia władzy i kontroli nad ofiarami. W wielu regionach świata wykorzystywanie młodych i niedoświadczonych partnerów jest traktowane jako wyznacznik męskości, a dziewczęta po osiągnięciu dojrzałości płciowej nie są uważane za dzieci, którym należy się szczególna ochrona.

• Pedofile

Sprawców wykorzystywania seksualnego dzieci powszechnie uważa się za pedofilów. Pedofilia oznacza pociąg seksualny osób dorosłych do małych dzieci, które są przed okresem dojrzewania. Część pedofilów nie realizuje swoich fantazji i nie podejmuje zachowań seksualnych z dziećmi, podczas gdy inni sprawcy – niemający skłonności pedofilnych – mogą wykorzystywać dzieci ze względu na nadarzającą się okazję. Pedofile wymieniają się i dzielą informacjami na temat sposobów i możliwości nawiązania kontaktów z dziećmi w celu ich wykorzystania. Ten schemat działania powtarza się, np. wśród turystów seksualnych podróżujących z USA do Meksyku. Można wyróżnić kilka podstawowych mechanizmów działania sprawców wykorzystania seksualnego dzieci:

• Sprawcy uwodzący poświęcają dzieciom dużo uwagi, czasu, zaspokajają inne potrzeby dzieci, kupują im prezenty. Aby zapobiec ujawnieniu wykorzystania, mogą stosować groźby, szantaż i przemoc wobec ofiar.

• Przestępcy introwertyczni mają trudność w nawiązywaniu bliższych relacji z dziećmi. Kontakt poprzedzający wykorzystanie ograniczają do minimum, a ich ofiarami najczęściej zostają nieznane im oraz małe dzieci.

• Sprawcy sadystyczni są najrzadziej spotykani, oprócz zainteresowania seksualnego dziećmi czerpią przyjemność z zadawania bólu, mogą stosować przemoc, porwać dziecko lub posunąć się do zabójstwa ofiary.

Niezależnie od tego, czy zamiar wykorzystania seksualnego powstał wcześniej, towarzyszyło mu przygotowanie, planowanie jego popełnienia, czy też był to zamiar nagły, wykorzystywanie seksualne jest kwalifikowane jako czyn zabroniony (w zależności od regulacji przyjętych w konkretnej ustawie karnej).

Schematy działania sprawców

Wykorzystanie seksualne dziecka w turystyce najczęściej kojarzy się z następującym obrazkiem: starszy mężczyzna przyjeżdża do egzotycznego kraju, udaje się do lokalnej agencji towarzyskiej, gdzie płaci za usługę seksualną, po czym wykorzystuje dziecko, a następnie wraca do swojego kraju.

Taki scenariusz choć prawdziwy, jest tylko jednym z wielu. Zjawisko wykorzystywania seksualnego dzieci w turystyce zmienia się pod wpływem globalizacji, rozwoju nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych, stawiając nowe wyzwania przed osobami, które mogą przeciwdziałać temu problemowi.

Mówiąc o turystyce seksualnej należy pamiętać o wielu zmiennych. Sprawcy nawiązują kontakty z dziećmi w różnych okolicznościach, robią to bezpośrednio lub z pomocą lokalnych pośredników, mogą przebywać w danym miejscu przez dłuższy lub krótszy czas, a wybierane przez nich miejscowości mogą być zarówno dużymi metropoliami, jak i małymi miasteczkami.

Turyści seksualni zatrzymują się w drogich hotelach lub korzystają z jakiejkolwiek innej bazy turystycznej – coraz częściej wynajmują prywatne mieszkania, co dodatkowo sprzyja zachowaniu anonimowości. Turyści seksualni, którzy dążą do nawiązania długofalowych relacji opartych na wykorzystywaniu dziecka, mogą być również stałymi rezydentami w danym kraju, np. pracują jako nauczyciele, wolontariusze lub przedsiębiorcy. Obcokrajowcy, mieszkający za granicą czasowo lub na stałe, nie zawsze są postrzegani jako turyści, ponieważ z definicji tego słowa „turysta”, to osoba, która przebywa w danym kraju tymczasowo.

ECPAT International definiuje jednak przypadki wykorzystania seksualnego dzieci przez takie osoby jako turystykę seksualną, ze względu na fakt, że wspólnym mianownikiem jednorazowych wyjazdów i dłuższych pobytów zagranicznych jest zmiana dotychczasowego środowiska, która sprzyja poczuciu większej anonimowości sprawców i może prowadzić do krzywdzących zachowań wobec dzieci.

Sposoby działania sprawców

Turyści seksualni rzadko dołączają do zorganizowanych wycieczek z przewodnikami. Działają jednak grupy przestępcze, które aranżują wyjazdy turystyczne, szczególnie dla sprawców preferencyjnych, którzy poszukują kontaktów seksualnych z małoletnimi.

Sprawcy najczęściej nawiązują kontakty z pośrednikami i innymi sprawcami wykorzystywania dzieci przez Internet lub wyjeżdżają do hoteli i pensjonatów, które uczestniczą w czerpaniu korzyści z udostępniania dzieci zagranicznym turystom seksualnym.

Czasem sprawcy zaczynają szukać sposobności do wykorzystania dziecka dopiero po przyjeździe na miejsce – mogą uczestniczyć w wycieczkach, będących w ofercie lokalnych biur, które w zawoalowany sposób oferują pośrednictwo w nawiązaniu kontaktów seksualnych z dziećmi.

Niektórzy sprawcy poszukują kontaktów z dziećmi na własną rękę, bez wsparcia zorganizowanych grup przestępczych czy lokalnych pośredników. Wraz z rozwojem turystyki (tanie linie lotnicze, lokalne agencje turystyczne, Internet) zwiększyły się możliwości łatwego podróżowania i nawiązywania przez sprawców bezpośrednich kontaktów z dziećmi.

Czynniki sprzyjające wykorzystywaniu dzieci

Dzieci-ofiary wykorzystywania seksualnego w turystyce często pochodzą z biednych rodzin. Mogą też należeć do mniejszości etnicznych, grup wysiedlonych lub innych zmarginalizowanych grup społecznych. Ofiarami wykorzystywania seksualnego są dziewczynki i chłopcy, a część ofiar mogło mieć wcześniejsze doświadczenia zaniedbania i przemocy. Szczególnie narażeni na wykorzystywanie są małoletni, których sytuacja ekonomiczna zmusza do podejmowania prac sezonowych. Ryzyko wykorzystania seksualnego dzieci przez przyjezdnych zwiększa także ubóstwo w krajach, będących popularnymi celami wyjazdów turystycznych. Do wybranych czynników ryzyka należy:

• ubóstwo, w tym konieczność podejmowania pracy sezonowej i innych drobnych prac;

• przynależność do grup dyskryminowanych ze względu na pochodzenie; • zaniedbanie i brak odpowiedniej opieki;

• wcześniejsze doświadczenie wykorzystywania seksualnego;

• sieroctwo, spowodowane między innymi HIV i AIDS;

• społeczne przyzwolenie i zobojętnienie, ułatwiające wykorzystywanie seksualne dzieci;

• nastawione na konsumpcjonizm postawy dorosłych, na których wzorują się dzieci;

• nieodpowiednie prawo, nieskuteczne ściganie sprawców i korupcja.

Skutki komercyjnego wykorzystywania seksualnego dzieci

Niezależnie od tego, czy dziecko pochodzi z kraju azjatyckiego, afrykańskiego czy bliższego nam kulturowo obszaru, doświadczenie krzywdzenia może spowodować poważne, długotrwałe, a nawet zagrażające życiu skutki dla jego rozwoju fizycznego, psychicznego, duchowego, emocjonalnego i społecznego.

Przemoc fizyczna pozostawia widoczne ślady, wywołuje cierpienie i poczucie strachu; przemoc psychiczna prowadzi do poczucia winy, niskiej samooceny, depresji, a w skrajnych przypadkach może zakończyć się samobójstwem. Dzieci-ofiary wykorzystania seksualnego są dodatkowo narażone na zakażenie chorobami przenoszonymi drogą płciową, w tym HIV/AIDS. Ponadto, mogą zostać odrzucone przez lokalną społeczność i mieć trudności w ukończeniu szkoły. Rehabilitacja ofiar jest złożonym i trudnym procesem. Często dzieci-ofiary nie otrzymują wsparcia w środowisku lokalnym, są wycofane i nie uczestniczą w życiu społecznym z rówieśnikami. W rezultacie trudniej jest im wejść w dorosłe i niezależne życie.

Każdy ma obowiązek pamiętać, że podejmowanie jakichkolwiek kontaktów seksualnych z dziećmi, w tym komercyjnych i aranżowanych podczas wyjazdów turystycznych, ma poważne konsekwencje i wpływ na psychikę małoletnich oraz jest naruszeniem podstawowych praw dziecka.

Turystyka seksualna a inne formy wykorzystywania dzieci

Problem turystyki seksualnej jest powiązany z różnymi formami komercyjnego wykorzystywania dzieci, takimi jak: prostytucja, pornografia, handel dziećmi i przymusowe małżeństwa.

• Turystyka seksualna a handel dziećmi

Turyści seksualni najczęściej wykorzystują dzieci, pochodzące z regionu turystycznego, do którego przyjechali. Czasami zorganizowane grupy przestępcze wywożą dzieci za granicę lub przewożą je do innych miejscowości na terenie kraju w celu wykorzystania w prostytucji.

Sytuacja dzieci-ofiar handlu i dzieci wykorzystywanych w turystyce seksualnej jest bardzo podobna: wyrwane z lokalnego środowiska i/lub kontekstu kulturowego, stają się zależne od sprawców wykorzystania (sutenerów, właścicieli agencji towarzyskich czy klientów).

Sprawcom szczególnie łatwo jest skłonić potencjalne ofiary do wyjazdu do kurortów turystycznych. Handlarze ludźmi mogą rekrutować dzieci nie tylko w celu ich wykorzystania w prostytucji, ale również do pracy przymusowej w turystyce, do żebractwa, do popełniania drobnych przestępstw. Dzieci żebrzące na ulicy są szczególnie łatwym celem dla turystów seksualnych, którzy nie potrzebują w takich okolicznościach pośredników do nawiązania pierwszego kontaktu.

Należy pamiętać, że sprawcy handlu dziećmi i turyści seksualni korzystają z publicznych środków transportu i ogólnodostępnej bazy turystycznej. Tym samym dzieci są przewożone taksówkami, autobusami, pociągami, samolotami, na statkach i promach oraz przebywają w hotelach, motelach, zajazdach czy wynajmowanych mieszkaniach prywatnych.

Branża turystyczna ma szczególny obowiązek przeciwdziałania temu zjawisku poprzez wprowadzanie wewnętrznych procedur, które pozwolą rozpoznawać przypadki krzywdzenia dziecka, zgłaszać je do odpowiednich służb i tym samym zapobiegać sytuacjom wykorzystania dzieci jako ofiar – handlu lub turystyki seksualnej.

Dokumenty prawne, które są gwarantem praw dziecka w turystyce

W kontekście rozwoju turystyki największe znaczenie mają dwa międzynarodowe dokumenty: Konwencja o Prawach Dziecka Organizacji Narodów Zjednoczonych i definicja zrównoważonego rozwoju w turystyce, oparta na prawach człowieka. Osoby odpowiedzialne za rozwój turystyki i pracujące na rzecz ochrony praw dziecka, muszą zdać sobie sprawę, że obszary ich działań mają wspólną płaszczyznę.

• Konwencja o Prawach Dziecka

Dzieci posiadają prawo do szczególnej troski i opieki, i tak samo jak osoby dorosłe, mają zagwarantowane podstawowe prawa człowieka, w tym prawo do opieki, bezpieczeństwa, zdrowia i nauki itp. Do przestrzegania praw dziecka zobowiązały się wszystkie państwa-strony Konwencji, która jest prawnie wiążącym dokumentem ratyfikowanym przez 191 krajów. Konwencja o Prawach Dziecka Organizacji Narodów Zjednoczonych jest najważniejszym dokumentem, który gwarantuje wiele praw, mających na celu ochronę i dobro dzieci: artykuły 32, 34 i 35 chronią dzieci przed wyzyskiem ekonomicznym, wykorzystywaniem seksualnym, uprowadzeniami, sprzedażą lub handlem dziećmi; artykuły 19 i 27 chronią dzieci przed wszelkimi formami przemocy fizycznej bądź psychicznej i zaniedbaniami oraz uznają prawo każdego dziecka do poziomu życia odpowiadającego jego rozwojowi fizycznemu, psychicznemu, duchowemu, moralnemu i społecznemu.

• Międzynarodowa definicja zrównoważonego rozwoju

Zgodnie z międzynarodową definicją przyjętą przez Światową Organizację Turystyki wytyczne, w sprawie zrównoważonego rozwoju turystyki dotyczą całej branży (hotelarstwa, przewoźników, restauratorów itp.) oraz wszystkich krajów, zarówno rozwiniętych turystycznie, jak i tych, niebędących głównymi celami podróży. Zrównoważony rozwój wymaga zachowania równowagi pomiędzy kwestiami ekologicznymi, gospodarczymi oraz kulturalno-społecznymi.

Działania podejmowane w celu zwalczania turystyki seksualnej

Podobnie jak w przypadku innych form komercyjnego wykorzystania dzieci, turystyka seksualna wymaga podjęcia złożonych działań prewencyjnych na wielu płaszczyznach.

Proceder turystyki seksualnej, niezależnie od tego czy jest wynikiem działań zorganizowanych grup przestępczych, czy indywidualnych sprawców, angażuje wiele osób. Tym samym daje szerokie pole do działań interwencyjnych i zapobiegawczych, podejmowanych przez takie organizacje jak: ECPAT International wraz z lokalnymi koalicjami, grupami i innymi organizacjami pozarządowymi, działającymi na całym świecie; lokalne i międzynarodowe służby; agencje turystyczne; hotele; instytucje rządowe, zajmujące się turystyką; przewoźnicy prywatni i państwowi oraz wszystkie inne osoby pracujące w turystyce. Współpraca wielu podmiotów – państwowych, prywatnych i pozarządowych – jest najbardziej skuteczną metodą przeciwdziałania problemowi turystyki seksualnej.

• Jak zwiększać świadomość i wrażliwość społeczną?

Agencje turystyczne, linie lotnicze i inne firmy, działające w krajach pochodzenia turystów seksualnych mogą przeciwdziałać problemowi poprzez dystrybucję materiałów informujących o istnieniu problemu, o karalności za podejmowanie kontaktów seksualnych z małoletnimi oraz o tym, że takie zachowania poważnie naruszają prawo dziecka do prawidłowego rozwoju. Informacje mogą być przekazywane w formie broszur, ulotek, folderów, spotów wideo, ogłoszeń, banerów czy innych dowolnych form przekazu. Wiele materiałów jest dostępnych na stronie ECPAT International (www.ecpat.net).

Społeczeństwo musi sobie zdawać sprawę, że komercyjne wykorzystywanie seksualne małoletnich jest przestępstwem. Wiele krajów ściga sprawców wykorzystania seksualnego dzieci w turystyce poprzez eksterytorialne zastosowanie prawa krajowego. Dlatego turyści seksualni mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności karnej bezpośrednio w kraju docelowym, w którym dopuścili się wykorzystania dziecka lub po powrocie do domu.

Informowanie o karalności za podejmowanie kontaktów seksualnych z dziećmi nie wystarczy. Turyści powinni również wiedzieć, gdzie i w jaki sposób mogą zgłaszać zaobserwowane przypadki wykorzystania dzieci przez turystów seksualnych. Osoby podróżujące mogą być świadkami niestosownych lub zabronionych prawem zachowań, podejmowanych przez innych turystów wobec dzieci – takie przypadki można zgłosić również anonimowo, przez strony internetowe oraz telefony zaufania prowadzone przez ECPAT International lub inne organizacje czy instytucje, właściwe dla danego regionu, w tym przez policję.

Pracownicy branży turystycznej mają do spełnienia bardzo ważną rolę w przeciwdziałaniu komercyjnemu wykorzystywaniu dzieci w turystyce. Będąc w bezpośrednim kontakcie z osobami podróżującymi, mają szczególną możliwość promowania zasad odpowiedzialnej turystyki, przestrzegania potencjalnych sprawców przed grożącą im odpowiedzialnością karną za wykorzystanie dzieci, przyjmowania zgłoszeń od innych podróżujących o niepokojących sytuacjach lub przestępstwach, dystrybuowania materiałów informacyjnych, raportowania przypadków do lokalnej policji, ECPAT International lub lokalnych przedstawicieli ECPAT-u. Pracownicy branży turystycznej mają dostęp do danych osobowych, które mogą być wykorzystane przez policję i odpowiednie służby przy prowadzeniu dochodzenia w przypadkach zaistnienia przestępstwa na szkodę dziecka.

Co może zrobić każdy z nas?

Turystyka seksualna jest poważnym naruszeniem praw dziecka. Niezależnie od pełnionej roli: turysty, podróżnika, pracownika branży turystycznej itp., warto kierować się kilkoma podstawowymi zasadami:

1. Wybierać firmy, które wprowadziły politykę przeciwdziałania wykorzystywaniu małoletnich w turystyce, np. te, które podpisały Kodeks Postępowania.

2. Jeżeli firmy, z których usług Państwo korzystają, nie wprowadziły takiej polityki, warto je zachęcić do podjęcia działań w ramach społecznej odpowiedzialności biznesu.

3. Zapoznać się ze stroną internetową ECPAT International (www.ecpat.net) i stroną Fundacji Dzieci Niczyje (www.fdn.pl).

4. Informować inne osoby o problemie wykorzystywania dzieci w turystyce seksualnej.

5. Wspierać organizacje pozarządowe, które przeciwdziałają problemowi.

6. Zgłaszać podejrzenia wykorzystania małoletnich na policję, lokalnym władzom i odpowiednim organizacjom. Można również zgłaszać przypadki do ECPAT International: protect@ecpat.net

• W jakich sytuacjach należy reagować?

Należy pamiętać, że problem komercyjnego wykorzystywania seksualnego dzieci w turystyce jest bardzo złożony, dlatego poniższe przykłady nie wyczerpują różnorodnych sytuacji i okoliczności, w których może dojść do krzywdzenia dziecka.

a) Turysta, który wykorzystuje seksualnie dziecko: zachowuje się w sposób niewłaściwy, przekraczający społecznie przyjęte normy kontaktu, np. cielesnego z dzieckiem lub namawiający dziecko do podjęcia niewłaściwych zachowań o charakterze seksualnym. Osoba pośrednicząca w wykorzystaniu dziecka: opiekun dziecka lub każda inna osoba, która proponuje turyście nawiązanie kontaktu z dzieckiem, „udostępnienie” małoletniego do kontaktów seksualnych.

b) Turysta, który poszukuje kontaktów seksualnych z dziećmi: stara się znaleźć sposób na nawiązanie kontaktów seksualnych z małoletnimi, może robić wywiad wśród pracowników hoteli, agencji turystycznych, barmanów, kelnerów itp. lub poszukiwać samodzielnie takich możliwości w agencjach towarzyskich, salonach masażu itp.

c) Firma z branży turystycznej (np. hotel, agencja turystyczna itp.), która toleruje przypadki wykorzystywania dzieci: jeżeli pracownicy nie sprawdzają wieku chłopców i dziewczynek przyprowadzanych do hotelu przez turystów (a wiadomo, że dzieci te nie mają bliskich związków rodzinnych z turystą), to mogą pośrednio przyczyniać się do wykorzystywania seksualnego małoletnich.

Jeżeli pracownicy branży turystycznej w jakikolwiek sposób pomagają turystom seksualnym nawiązać kontakt z dziećmi, to ich zachowanie należy zgłosić na policję. Jeżeli masz podejrzenie lub zaobserwowałeś sytuację wykorzystania dziecka – zgłoś sprawę. Zgłaszając sprawę, jeżeli jest to możliwe, należy podać policji:

• imię i nazwisko sprawcy,

• kraj pochodzenia albo numer dokumentu identyfikacyjnego,

• opis wyglądu sprawcy,

• datę i miejsce zajścia,

• rodzaj miejsca, w którym doszło do wykorzystania, np. hotel,

• wszystkie inne informacje, które w danej sytuacji mogą pomóc w ujęciu sprawcy i pociągnięciu go do odpowiedzialności.

Pracownicy branży turystycznej w swojej pracy mogą stykać się z potencjalnymi sprawcami i z rzeczywistymi sprawcami wykorzystania dzieci. Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa wobec dziecka, zagrożeniu jego dobra lub podejrzeniu demoralizacji osoby do 18 roku życia, jest ich społecznym obowiązkiem: art. 304 Kodeksu postępowania karnego. Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub policję: art. 4 §1 Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (dotyczy osób do 18 r.ż., wobec których istnieje podejrzenie prostytuowania się, demoralizacji).

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności świadczących o demoralizacji nieletniego, w szczególności naruszanie zasad współżycia społecznego, popełnienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo, udział w grupach przestępczych, ma społeczny obowiązek odpowiedniego przeciwdziałania temu, a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego, policji lub innego właściwego organu.

Fragmenty broszury informacyjnej ECPAT International pt. „Przeciwdziałanie wykorzystywaniu seksualnemu dzieci w turystyce”, zamieszczonej w wersji polskiej na stronie Fundacji Dzieci Niczyje www.fdn.pl. (oprac. red.)